#opatówek #giller #agatongiller #PodróżwięźniaetapamidoSyberyiwroku1854
Pomimo tego, że setki
tysięcy Polaków skazano na katorżniczy, męczeński los, to jednak do tej pory
nie miałam okazji zapoznać się z tego typu literaturą wspomnieniowa. I oto leży
przede mną pięknie wydana książka Agatona Gillera, zapiski z zesłania na
Syberię: „Podróż więźnia etapami do Syberyi w roku 1854”- studium
antropologiczno – kulturowe z zakresu życia ówczesnych mieszkańców ziem
dzisiejszej Polski, Litwy i Rosji. To reprint na podstawie wydań z 1866 roku ze
zbiorów Biblioteki Narodowej w Warszawie.
Przedmowę napisał sam autor: Po opuszczeniu Cytadeli
Warszawskiej zaraz na pierwszym noclegu wielkiej drogi syberyjskiej, rozpocząłem
spisywanie ciekawych wypadków tej etapowej podróży. Dziennik ten został mi
zabrany przy rewizji w Kazaniu. Wszystkie jednak szczegóły miałem dobrze w
pamięci zanotowane i z niej je na nowo wypisałem. Notatki te posłużyły mi zaraz
po przybyciu na miejsce mojego wygnania w Szyłce w nerczyńskim kraju, za materyał
do opisu podróży etapowej, który skreśliłem w roku 1855 doprowadzając go tylko
do granicy syberyjskiej, a który teraz podaję czytelnikom w formie
niezmienionej w całości. Cała bowiem część druga tej podróży, zawierająca przejście
przez Litwę, od Brześcia Litewskiego do Ladów, i opisy największego znęcania się
oficerów nad pędzonym, zaginęła mi w czasie powstania 1893[…]”Początek formularza
Zwraca uwagę opis Polski, jako mozaiki kulturowej,
tolerancyjnej wobec wszystkich: Wolność i tolerancya zrobiły z Polski ziemie
przytułku dla różnych sekt i wiar: Tatarzy wyznają swobodnie w Polsce swój
mahometanizm, Żydzi hebraizm, Rusini grecką wiarę, a Polska stara toleruje
wszystkich i działa na nich tylko wyższością instytucji i Ducha. W owych
czasach żaden kraj nie przedstawia nam tak pięknej tolerancyi. Moskwa groźna,
silna, widzi w Polsce światło cywilizacji zachodniej, pośredniczka z Rzymu,
targała się Więc raz po raz na Nasz naród, ażeby przez niego utorować sobie
drogę do Niemiec i na zachód, ażeby i tam odegrać rolę, jaką w historii
ludzkości wykonywa, rolę powstrzymujące ją w swoim ciężarem rozwój polityczny,
społeczny i cywilizacyjny Narodów. Polska przez wszystkie wieki swojego bytu
walczy z Moskwą […]”.Początek
formularza
Agaton Giller urodził się 9 stycznia 1831 w Opatówku, był
synem burmistrza Opatówka Jana Kantego Gillera oraz Franciszki z domu
Szpadkowskiej. Był wielkim patriotą, człowiekiem poszukującym wiedzy, nauczycielem
w prywatnych domach w Wielkopolsce. W 1852 wyjechał do Krakowa i jako
wolny słuchacz uczęszczał na wykłady na Uniwersytecie Jagiellońskim. Skazany
na katorgę w batalionach karnych we wschodniej Syberii. W
kajdanach, przykuty do żelaznego drąga w 16 miesięcy odbył tę drogę na
piechotę.
Zmarł na zapalenie płuc 18 lipca 1887.
Recenzja książki: https://histmag.org/Agaton-Giller-Podroz-wieznia-etapami-do-Syberyi-w-roku-1854-recenzja-i-ocena-19761
