Zachowany wniosek o Medal Niepodległości Stanisława Wiewiórkowskiego - ciekawe źródło wiedzy o Opatówku

W moich poszukiwaniach genealogicznych natrafiłam kiedyś na bloga KIM ONI BYLI a tam na artykuł Krzyż i Medal Niepodległości.

Tam dowiedziałam się, że w 2018 roku została uruchomiona wyszukiwarka sygnatur dokumentów w Centralnym Archiwum Wojskowym Wojskowego Biura Historycznego.  Aby się dowiedzieć czy danej osobie Medal Niepodległości został przyznany lub wniosek został odrzucony, wystarczy tam zajrzeć.

Zajrzałam do wyszukiwarki i stał się cud. Odnalazłam tam podanie mojego pradziadka, a w nim kopalnię wiedzy o rodzinie i o Opatówku. Na zdjęciu poniżej mój pradziadek Stanisław Wiewiórkowski (ur. 08.05.1883 w Cieksynie) zaznaczony kółkiem.

Stanisław Wiewiórkowski i opatowianie, w środku rodzina Wűnsche, zarządca majątku Opatówek Konrad Wűnsche z małżonką i dziećmi.

Z dokumentu, jaki uzyskałam z Centralnego Archiwum Wojskowego wiele się dowiedziałam. Zachował się napisany przez niego wniosek o Medal Niepodległości[1], w którym zawarł swój dokładny życiorys i opis przebiegu pracy ideowo-niepodległościowej. Obowiązkowe było podanie nazwisk i dokładnych adresów świadków, którzy mogą stwierdzić prawdziwość podawanych zdarzeń. Jako osoby, które mogą o tym zaświadczyć, pradziadek wymienił: Stanisława Misia i Franciszka Jabłońskiego z Opatówka, Ludwika Kabzińskiego z Łodzi, Stanisławę Mycielską z Ozorkowa i Stanisława Sowę, felczera weterynarii z Narwi.

Mając 20 lat, wstąpił do Narodowego Związku Robotniczego w Warszawie, którego struktury powstały z inicjatywy i pod kierownictwem Ligi Narodowej, dowodzonej w konspiracji z zaboru austriackiego przez Romana Dmowskiego. Było to prawicowe stronnictwo robotnicze. Powstało w czerwcu 1905 roku z połączenia kół robotniczych Towarzystwa Oświaty Narodowej i Towarzystwa Tajnego Nauczania.

NZR miało swój Związek Bojowy liczący ok. 400 bojowców, Stanisław był jednym z nich. Była to tajna drużyna o charakterze wojskowym, której celem było aktywnie bronić ludność polską przed wszelkiego rodzaju przemocą i walczyć na dwa fronty: z caratem i socjalistami, w imię jak najszybszej odbudowy niepodległej, demokratycznej Polski. Organizacja NZR opierała się na tym, że członkowie niższych szczebli nie mieli nic wiedzieć o wyższych.

Opisując swoją ówczesną działalność, Stanisław relacjonował: 

Jako dziesiętnik wyznaczałem bezpieczne miejsca zebrań i o tym zawiadamiałem członków. Na zebrania te przybywał prelegent, który wygłaszał referaty. Zamiast nazwisk operowano numerami. Jedynie jeden, student Politechniki Warszawskiej, z którym najwięcej pracowałem, kazał nazywać się Wilkoszewski[2].

Jednym z zadań Narodowego Związku Robotniczego była praca samopomocowo-oświatowa oparta na kursach dokształcających. Stanisław ukończył taki kurs, a podczas egzaminu końcowego poznał Elizę Orzeszkową, autorkę pozytywistycznej powieści Nad Niemnem, która była zaproszona jako gość. Pisarka, nominowana w 1904 roku do Nagrody Nobla, propagowała zdobywanie wiedzy, była orędowniczką walki o polską oświatę w realiach ucisku zaborcy.

W 1905 roku pradziadek z ramienia NZR wziął udział w Warszawie w strajku szkolnym, podczas którego wezwano do bojkotu szkół rosyjskich, domagając się polonizacji szkolnictwa w Królestwie Polskim.

W szkołach panowała wojskowa dyscyplina, uczono w duchu rosyjskiego patriotyzmu, z zamiarem kształcenia nowych, idealnych obywateli imperium, związanych całkowicie z Rosją. Jedynym przedmiotem, którego można było wówczas nauczać po polsku, była religia rzymskokatolicka. Jednak żeby zmniejszyć do minimum wpływy na młodzież ze strony księży, władze oświatowe szykanowały i przedmiot, i nauczających.

Brałem czynny udział w strajku szkolnym w Warszawie przy ul. Nowolipie i ul. Trzech Krzyży, róg Al. Ujazdowskich. Z rozkazu organizacji zdemolowaliśmy pomieszczenie szkolne, niszcząc godła rosyjskie, następnie usuwaliśmy opornych profesorów i uczniów[3]. ( Widok miejsca  gimnazjum rosyjskie na rogu placu i Wiejskiej oraz Al. Ujazdowskich, kamienica pl. Trzech Krzyży 11 róg Wspólna 2)

Batalia o polskość nie zakończyła się zwycięstwem, ale dla wielu zaangażowanych w nią ludzi strajk szkolny stał się pierwszym etapem walki narodowej, który doprowadził do odzyskania niepodległości w 1918 roku. Dla pradziadka Stanisława była to szkoła konspiracji i wojskowości oraz dowód jego głębokiego i świadomego patriotyzmu.

W listopadzie 1905 roku zaczęły się aresztowania i wywózki w głąb Rosji z polecenia gen. Skałona, który był dowódcą Warszawskiego Okręgu Wojskowego. 10 listopada wprowadził stan wojenny, a nowe uprawnienia dopuszczały karanie uczestników protestów o charakterze antyrządowym bez wyroków sądów.

Stanisław w obawie przed aresztowaniem wyjechał do wsi Wieśniany w gminie Winnica w powiecie pułtuskim, gdzie dalej działał w organizacji. Z polecenia Marcelego Tańskiego, właściciela majątku, działacza NZR, pełnił funkcję łącznika organizacji z Warszawą, skąd kolportował broszury i pisma, rozprowadzał je po całym powiecie, werbował nowych członków, zakładał nowe koła i odczytywał referaty na zebraniach organizacji. Jego działalność zwróciła uwagę policji i po naradzie z Tańskim przybył do Opatówka jako człowiek całkowicie ukształtowany światopoglądowo.

W czerwcu 1906 r. zastałem w Opatówku naszą organizację słabo rozwiniętą. Po wstąpieniu zostałem członkiem zarządu. Za mojej bytności organizacja założyła macierz szkolną, którą z własnych funduszów utrzymywaliśmy, bibliotekę oraz rozwinięto straż pożarną, w której odbywały się zebrania organizacyjne. Organizacja kupiła sztandar, do dziś istniejący stoi w kościele. Przy straży pożarnej założyliśmy kółko amatorskie teatralne i bibliotekę do dziś istniejącą przy kościele w Opatówku[4].

Stanisław uczestniczył w zebraniach wojewódzkich jako delegat z Opatówka, współpracował w tym zakresie z delegatem z Kalisza panem Kwiecińskim, późniejszym dyrektorem Banku Spółdzielczego w Kaliszu. Nie była to działalność bezpieczna, kolejny członek – Józef Niecke – został aresztowany, a jego rodzinę utrzymywali pozostali ze składek członkowskich.

W 1907 roku w październiku Stanisław poślubił Leokadię Sowę. Ślubu udzielał ks. A. Marczewski.

W roku 1912 dzięki ofiarności mieszkańców i ofiarnej pracy ks. Marczewskiego stanęła wspaniała trzynawowa gotycka świątynia z fasadą zwieńczoną dwiema wieżami, kaplicą i obszerną zakrystią. Kościół został konsekrowany przez ks. bpa Zdzitowieckiego, a Stanisław Wiewiórkowski prowadził uroczystą banderię[5], która uświetniała wizytę hierarchy.

Organizacja, w której działał pradziadek, trwała do 1918 roku.

Stanisław Wiewiórkowski z zoną Leokadią i
  dziećmi Stanisławem, Marianem i Heleną ok. 1912.
Zdjęcie wykonane w pracowni W.Boretti 

Zródła:

[1]Krzyż i Medal Niepodległości były ustanowione w celu odznaczenia osób, które zasłużyły się dla odzyskania niepodległości w okresie przed I wojną światową do roku 1921, z wyłączeniem wojny polsko-rosyjskiej na terenach Polski. Nadano niemal 90 tysięcy tych odznaczeń, a wnioski o ich nadanie zachowały się do naszych czasów. Odznaczani byli między innymi powstańcy, członkowie organizacji niepodległościowych, uczestnicy strajków uczniowskich i studenckich, harcerze, osoby pomagające żołnierzom polskim.

[2] Wniosek o Medal Niepodległości St. Wiewiórkowskiego zawierający tekst o pracy patriotycznej; Centralne Archiwum Wojskowe, KKiMN 163, 48779.

[3] Tamże.

[4] Tamże.

[5]Konny oddział eskorty honorowej biorący udział w niektórych uroczystościach.

Zachowany wniosek o Medal Niepodległości Stanisława Wiewiórkowskiego - ciekawe źródło wiedzy o Opatówku cz. 1

Zachowany wniosek o Medal Niepodległości Stanisława Wiewiórkowskiego - ciekawe źródło wiedzy o Opatówku cz. 2

Zachowany wniosek o Medal Niepodległości Stanisława Wiewiórkowskiego - ciekawe źródło wiedzy o Opatówku - cz. 3