Protokół z Opatówka pokazuje lokalny wymiar działalności PZPR – schematyzm obrad, referaty wzmacniające ideologiczną rolę partii i dyskusje odsłaniające napięcia pomiędzy oficjalną linią a codzienną praktyką. Jest to cenne źródło do badania sposobu funkcjonowania struktur gminnych partii w ostatniej dekadzie PRL, gdy jej autorytet był już mocno podważany, a jednak nadal próbowała sprawować pełną kontrolę nad społeczeństwem.
![]() |
Plakat z Muzeum Bitwy Warszawskiej |
W szerszym wymiarze protokół ten ukazuje schyłkową fazę PRL – czas, gdy aparat partyjny formalnie działał sprawnie, lecz faktycznie tracił zdolność wpływania na społeczeństwo. Rok 1985 to także okres, gdy władze próbowały propagandowo przygotować grunt pod wybory do Sejmu PRL (1985), które po raz kolejny miały potwierdzić „jedność narodu i partii”.
Rok 1985 przypadał na okres tzw. „stabilizacji po stanie wojennym”. Polska Zjednoczona Partia Robotnicza pod kierownictwem gen. Wojciecha Jaruzelskiego dążyła do odzyskania społecznej kontroli po kryzysie lat 1980–1981 i fali represji stanu wojennego. Gospodarka pogrążona była w kryzysie, społeczeństwo zmagało się z niedoborami i spadkiem poziomu życia, a opozycja demokratyczna – choć osłabiona – wciąż funkcjonowała w podziemiu.
W tych warunkach lokalne struktury znienawidzonej partii, takie jak Komitet Gminny w Opatówku, miały dbać o umacnianie wpływów PZPR w najniższych ogniwach społeczeństwa – zakładach pracy, wsiach i samorządach lokalnych. Referat wygłoszony na tym zebraniu był dokumentem programowym, przygotowanym specjalnie na plenum, którego zadaniem było mobilizowanie podstawowych organizacji partyjnych (POP) do aktywności.
Wybory do Sejmu PRL (1985)
Referat (transkrypcja w załączeniu – na dole strony) wygłoszony na tym posiedzeniuwyraźnie wpisuje się w przygotowania do wyborów do Sejmu PRL, które odbyły się jesienią 1985 r. (13 października). Podkreślano, że nadchodząca kampania ma być okazją do aktywizacji członków i całego społeczeństwa. Dyskutowano także projekt ordynacji wyborczej.
W rzeczywistości wybory te były pozbawione realnego pluralizmu: listy kandydatów ustalane były w ramach PZPR i satelickich organizacji, a wyniki z góry przewidziane. Jednak dla lokalnych struktur kampania stanowiła szansę na „pokazanie się” i wzmocnienie propagandowego przekazu partii.
![]() |
Protokół z posiedzenia Komitetu Gminnego PZPR w Opatówku z kwietnia 1985 r. |
Transkrypcja tekstu protokołu:
PROTOKÓŁ
z plenarnego posiedzenia Komitetu Gminnego PZPR w Opatówku
odbytego w dniu 1985-04-25
Obecni na posiedzeniu wg załączonej listy obecności.
Posiedzeniu przewodniczył I Sekretarz KG PZPR w Opatówku tow. Andrzej Michalski.
W posiedzeniu uczestniczył:
-
Z-ca Kierownika ROPP w Kaliszu tow. Marek Sulej.
Porządek obrad
-
Otwarcie i stwierdzenie prawomocności obrad.
-
Referat nt. „O umocnieniu przewodniej roli POP w środowisku wiejskim”.
-
Powołanie Komisji Uchwał i Wniosków.
-
Dyskusja.
-
Podjęcie uchwały.
Streszczenie obrad
ad 1. Posiedzenie otworzył I Sekretarz KG PZPR tow. Andrzej Michalski, witając przybyłych na obrady; stwierdził, że na 19 członków Plenum obecnych na obradach jest 15, czyli obrady są prawomocne.
Przedstawił projekt porządku obrad, który został przyjęty jednogłośnie.
ad 2. I Sekretarz KG PZPR tow. Michalski Andrzej wygłosił referat nt. „O umocnieniu przewodniej roli POP w środowisku działania” (/referat stanowi załącznik do niniejszego protokołu/).
ad 3. Plenum KG jednogłośnie powołało Komisję Uchwał i Wniosków w następującym składzie:
-
Rutowicz Zdzisław
-
Szmajdziński Czesław
-
Macke Bolesław
ad 4. Dyskusja
-
tow. Rutowicz Zdzisław – zabierając głos w dyskusji stwierdził, że poprzez wybory do Rady Narodowej i samorządów nastąpiło ożywienie aktywu społeczno-politycznego i gospodarczego. Wnioskuje, by częściej organizować otwarte zebrania POP z udziałem członków Rad Sołeckich. Poza tym należy prosić na zebrania wszystkich tych, którzy chcą pracować społecznie. Każdy głos środowiska musi być traktowany poważnie.
-
tow. Pływaczyk Halina – w wypowiedzi swej zwraca uwagę, by członkowie POP byli bardziej widoczni w realizacji podejmowanych czynów. Częstokroć ich inicjatywy podchwytują i „sprzedają” inni. Tym samym prowadzi to do zapomnienia, że inicjatorem była właśnie partia.
-
tow. Brodziak Henryk – zwraca uwagę, by członkowie partii na każdym kroku świecili przykładem. Niekiedy bywa, że przełożony będący członkiem PZPR nie potrafi znaleźć wspólnego języka z załogą, w wyniku czego panują niewłaściwe stosunki międzyludzkie. Przykładem mogą być PKP wąskie tory.
-
tow. Adamkiewicz Jan – wnioskuje, by POP przestrzegały zasady rozliczania się z wcześniej podejmowanych uchwał i wniosków. POP wiejskim należy dać szerokie wsparcie ideologiczne.
ad 5. Komisja Uchwał i Wniosków przedstawiła projekt uchwały, który został przyjęty jednogłośnie (/uchwała stanowi załącznik do niniejszego protokołu/).
Po wyczerpaniu porządku obrad I Sekretarz ogłosił zakończenie obrad.
Protokółowała:
I Sekretarz KG PZPR
Komentarz:
1. Kontekst politycznyRok 1985 przypadał na czas tzw. „małej stabilizacji” po stanie wojennym. Partia starała się odzyskać inicjatywę polityczną, narzucając narrację o konieczności „umocnienia przewodniej roli PZPR” i podkreślając swoją obecność w środowisku wiejskim. W praktyce oznaczało to podporządkowanie działań rad narodowych, sołectw i lokalnych instytucji społecznych interesom partii.
Referat I sekretarza Andrzeja Michalskiego – „O umocnieniu przewodniej roli POP w środowisku wiejskim” – wpisuje się w oficjalną linię polityczną KC PZPR, która po 1983 r. kładła szczególny nacisk na kontrolę nad wsią, traktowaną jako zaplecze społeczne systemu. Wybory do rad narodowych, o których mowa w dyskusji, były narzędziem tej polityki, mającym legitymizować władzę ludową na najniższym szczeblu.
2. Mechanizmy działaniaPosiedzenia takie miały bardzo schematyczny przebieg. Każde rozpoczynało się od sprawdzenia frekwencji (tu: 15 z 19 członków, co zapewniało prawomocność obrad), następnie odczytywano referat programowy, powoływano komisje, prowadzono dyskusję i przyjmowano uchwały – najczęściej jednogłośnie. Protokół odzwierciedla pozory demokratycznego dyskutowania, jednak w rzeczywistości przebieg i wnioski były z góry przesądzone.
Ciekawym szczegółem jest powołanie Komisji Uchwał i Wniosków w składzie trzech działaczy (Rutowicz, Szmajdziński, Macke). Był to typowy element formalny – komisja miała zebrać wypowiedzi, a następnie sformułować uchwałę zgodną z linią partii.
3. DyskusjaNajbardziej wartościową częścią protokołu są zapisy dyskusji, które pozwalają uchwycić realne problemy i nastroje w lokalnym aparacie:
Rutowicz Zdzisław zwrócił uwagę na konieczność ożywienia społeczno-politycznego, organizowania otwartych zebrań POP i angażowania rad sołeckich – to świadczy o potrzebie mobilizacji społecznej, ale i o dostrzeganej bierności mieszkańców.
Pływaczyk Halina wskazała na problem „podkradania inicjatyw” przez inne grupy, co ujawnia rywalizację o to, kto ma być postrzegany jako inicjator działań społecznych. Partia chciała być w każdym działaniu „widoczna i pierwsza”.
Brodziak Henryk krytykował brak umiejętności porozumiewania się przełożonych z załogą, co prowadziło do napięć międzyludzkich. Wymowny jest przykład „PKP wąskie tory” – symbol niewydolności i konfliktów w instytucjach państwowych.
Adamkiewicz Jan postulował lepsze rozliczanie się z realizacji uchwał i wzmocnienie ideologicznego wsparcia dla POP wiejskich – co wskazuje na problem czysto formalnego traktowania wcześniejszych decyzji.
Z tych wypowiedzi przebija obraz kryzysu: partia zmagała się z brakiem autorytetu, trudnościami w mobilizowaniu ludzi i narastającą obojętnością społeczeństwa.
4. Znaczenie dokumentuDokument jest świadectwem funkcjonowania systemu, w którym wszystkie działania społeczne, polityczne i gospodarcze miały być inicjowane i kontrolowane przez partię. Uchwały, choć przyjmowane jednogłośnie, często pozostawały na papierze, co potwierdzają głosy krytyczne o braku konsekwencji w ich realizacji.
W pkt 2 wygłoszony został referat Egzekutywy KG PZPR w Opatówku z 25 kwietnia 1985 r. pt. „O umocnienie przewodniej roli POP w środowisku działania”:
Referat był apelem o większą aktywność POP i członków partii, o skuteczniejszą kontrolę realizacji uchwał i bardziej widoczne działanie w lokalnych środowiskach. Podkreślano konieczność walki z biernością i patologiami oraz akcentowano, że zbliżające się wybory mają stać się okazją do umocnienia pozycji PZPR w gminie.
Najważniejsze tezy referatu:
Najważniejsze tezy:
-
Rola PZPR w państwie i społeczeństwie
-
Partia pełni rolę przewodnią i kierowniczą dzięki:
-
formułowaniu programów działania,
-
polityce kadrowej,
-
kontroli wykonania uchwał.
-
-
Program partii utożsamiany jest z interesem klasy robotniczej, chłopstwa i inteligencji.
-
-
Znaczenie podstawowych organizacji partyjnych (POP)
-
POP są głównymi wykonawcami polityki partii w zakładach pracy i na wsi.
-
Spełniają funkcje: organizatorską, ideowo-wychowawczą, kontrolną, mobilizacyjną i reprezentacyjną.
-
W gminie Opatówek działało 21 POP (11 zakładowych i 10 wiejskich), zrzeszających 250 członków i kandydatów (stan na 31 XII 1984 r.).
-
-
Problemy i słabości POP
-
Niewystarczająca aktywność niektórych organizacji, zwłaszcza małych (5–8 osób).
-
Brak konsekwentnej kontroli realizacji uchwał i wniosków.
-
Tolerowanie w niektórych miejscach łamania prawa, sobiepaństwa i złych stosunków w pracy.
-
Zbyt małe zaangażowanie części członków w życie lokalne.
-
-
Postulaty i kierunki działań
-
Wzmacnianie roli POP w rozwiązywaniu problemów społecznych, politycznych i gospodarczych.
-
Śmiała krytyka wewnątrz partii i przeciwdziałanie nadużyciom stanowisk.
-
Dbanie o warunki socjalne, materialne i kulturalne ludzi pracy.
-
Większe zaangażowanie członków PZPR w organizacjach młodzieżowych, kobiecych, samorządowych i spółdzielczych.
-
Lepsze przygotowanie kadr – funkcje kierownicze powinni pełnić kompetentni i ideowo-moralnie przygotowani ludzie.
-
POP powinny częściej korzystać ze swoich statutowych praw, m.in. do opiniowania kandydatów i oceny członków.
-
-
Autorytet partii
-
O sile partii decyduje nie tylko liczba członków, ale jakość ich pracy.
-
Cytat z gen. Wojciecha Jaruzelskiego: „Tytularni członkowie partii niczego nie zwojują. Liczy się czyn i ludzie czynu”.
-
-
Kampania wyborcza 1985
-
Nadchodzące wybory do Sejmu PRL są okazją do aktywizacji członków i wzmocnienia przewodniej roli partii.
-
Członkowie POP powinni aktywnie uczestniczyć w dyskusji nad projektem ordynacji wyborczej i w kampanii wyborczej.
Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
Komitet Gminny w Opatówku
„O umocnienie przewodniej roli POP w środowisku działania”
Referat Egzekutywy
na Plenarne posiedzenie Komitetu Gminnego PZPR
Opatówek, 1985 – 04 – 25
Szanowni Towarzysze!
-
formułowanie programów działania,
-
polityka kadrowa,
-
kontrola wykonania uchwał.
W gminie Opatówek działa 11 POP zakładowych i 10 POP wiejskich. Według stanu na dzień 31 grudnia 1984 roku POP skupiają 250 członków i kandydatów.
Zatem partia w naszej gminie może i powinna mieć wpływ na każde środowisko społeczno-zawodowe.
Na dzisiejszym plenarnym posiedzeniu chcemy określić:
-
po pierwsze – faktyczny zasięg tego wpływu, stopień korzystania przez POP ze statutowych uprawnień,
-
po drugie – co utrudnia prawidłową działalność organizacji partyjnych i jakie w związku z tym należy podjąć przedsięwzięcia na rzecz umacniania tych ogniw partii.
Opatówek, 1985 – 04 – 25
Egzekutywa KG PZPR
Lista obecności członków Plenum Komitetu Gminnego i Komisji Rewizyjnej na posiedzeniu odbytym w dniu 25 kwietnia 1985 r.
-
Aleksandrzak Leszek
-
Brodziak Henryk
-
Chojnacki Wacław
-
Ciężki Jarosław
-
Czajkowski Ryszard
-
Drożdż Czesław
-
Karski Andrzej
-
Kowalkiewicz Jan
-
Macke Bolesław
-
Męka Józef
-
Marciniak Maria
-
Michalak Bolesław
-
Michalski Andrzej
-
Pogorzelec Jan
-
Rajch Jan
-
Rutowicz Zdzisław
-
Świerk Jadwiga
-
Szychta Zygmunt
-
Tomczak Krystyna
-
Adamkiewicz Jan
-
Bieniaszek Władysław
-
Jakubczak Marian
-
Kostowski Zbigniew
-
Michalak Stanisław
-
Wardęcki Roman
-
Zimna Genowefa
(Obok widnieją podpisy obecnych).
Lista obecności I Sekretarzy POP na plenarnym posiedzeniu KG PZPR i seminarium dla wykładowców w dniu 25 kwietnia 1985 r.
-
Lajtlich Jadwiga
-
Mielcarek Stanisław
-
Tomczak Krystyna
-
Tylczyński Jerzy
-
Głębowicki Stanisław
-
Konkel Zofia
-
Szmajdziński Czesław
-
Sowa Lucjan
-
Fibinger Jan
-
Sztandera Wiesława
-
Gruszka Eugeniusz
-
Bieniaszek Tadeusz
Wykładowcy szkolenia partyjnego
-
Rutowicz Zdzisław
-
Gwis Tadeusz
-
Kłos Zdzisław
-
Toba Włodzimierz
-
Karolewski Zbigniew
-
Kochman Tadeusz
-
Skotowski Jan
-
Karamucka Janina
-
Michalak Krystyna
-
Pływaczyk Halina
-
Skotowska Maria
-
Bączkiewicz Bronisław
-
Zadka Marian
(Podpisy obecnych widoczne na marginesie).
Uchwała Komitetu Gminnego PZPR w Opatówku z dnia 25 kwietnia 1985 r.
W wyniku przedstawionego referatu Egzekutywy KG PZPR na temat „O umacnianie przewodniej roli POP w środowisku działania” i dyskusji:
-
zobowiązuje się wszystkie POP, by swą działalnością objęły ludzi wykazujących inicjatywy społeczne i dbały o ich udział w zebraniach otwartych;
zobowiązuje się wszystkie POP, by na każdym zebraniu dokonywały oceny realizacji podjętych wniosków i uchwał;
-
zobowiązuje się Egzekutywę KG PZPR do udzielania szerokiego wsparcia ideologicznego mało liczebnym organizacjom partyjnym.
Opatówek, 1985-04-25
Plenum KG PZPR w Opatówku
To zamyka całość dokumentacji z tego posiedzenia: protokół, referat, listy obecności i uchwałę.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz
Uwaga: tylko uczestnik tego bloga może przesyłać komentarze.