Żydzi w Opatówku.

Zdjęcie ściągnęłam przed laty z jakiegoś portalu zakupowego, podpisane jako "Żydzi kaliscy"

Chodziłam codziennie ulicami Opatówka i niewiele o nim wiedziałam. Wszystko owiane było mgłą tajemnicy, ponieważ ustrój jaki panował do niedawna, a właściwie jego służby - Milicja Obywatelska i Urząd Bezpieczeństwa, a później Służby Bezpieczeństwa stały na straży, jak to określały "porządku publicznego", a więc i na straży pamięci. Mówić o przeszłości było "nielzia". Z okien naszego mieszkania przy Placu Wolności patrzyłam na pierzeję rynku naprzeciwko i nic nie wiedziałam o ludziach, którzy mieszkali tam jeszcze dwadzieścia lat wcześniej. Kiedyś nie można było o tym mówić, a teraz nie ma komu. Babcia nie opowiadała mi raczej o naszej historii, dość już było śmierci i strat w naszej rodzinie. Bardzo się bała komunistów, miała doświadczenia związane z prześladowaniem Tadeusza Wiewiórkowskiego, żołnierza wojny 1920, zamęczonego przez UB. Odkrywam powoli tajemnice miasteczka, historię rodzin, które je zamieszkiwały. Bo historia Polski, to historia rodzin. Najpierw dotarłam do nazwisk Żydów zamieszkujących kamienicę moich pradziadków Szalińskich, a właściwie poprzednich właścicieli - Kościańskich oraz Niemca Hermanna Feichta ( część kamienicy należała do niego), bo wpis jest z 1931 roku. Są to: 

Icek Lubelski

Frajda Jachimowicz

Adler?

Kołtun (Kolton) Nachan

Kołtun mieszkał na Zawodziu u Śnieguli i handlował zbożem. Źródło: Wspomnienia Stefana Melki "Moje wspomnienia"

Abraham Feigen  ur. 1877 w Opatówku, kupiec, getto w Koźminku, zamordowany.

Ajzner. Ajzner handlował drewnem i miał sklep spożywczy; jego młodszy syn Daniel chodził ze mną do szkoły, a starszy został adwokatem i wyjechał do Warszawy. Źródło: Wspomnienia Stefana Melki "Moje wspomnienia"

Pinczewscy

Źródło: Wspomnienia Stefana Melki "Moje wspomnienia"

Największą rolę w życiu Opatówka odegrała jednak żydowska rodzina Pinczewskich. Trzeba pamiętać, że był to okres wielkiego bezrobocia, a stopniowo rozwijająca się fabryczka lalek dawała ludziom zatrudnienie. Pinczewscy najpierw mieszkali w oficynie pałacowej i rozpoczęli produkcję w piwnicach tego budynku. Gdy się wzbogacili wybudowali główny gmach fabryki przy ulicy Łódzkiej. W Fabryce Lalek i Zabawek Drewnianych, w zależności od koniunktury, pracowało od 60 do 80 ludzi.

3-Maja 8

Teraz znalazłam kolejną żydowska mieszkankę Opatówka: Rachela Szlamiak (ur. 1904 w Kaliszu ), na stronie Yad Vashem znalazłam informację, że była krawcową i zginęła w czasie II wojny. Miała męża Abrachama. Mieszkała na ul. 3-Maja 8. Pozostawiła po sobie dom. Ktoś kto w nim mieszka - właśnie poznał jego historię. Rodzina Szlamiaków prowadziła rzeźnictwo, w handlu byli bardzo solidni: dbali o czystość towaru, czego nie można powiedzieć o innych rzeźnikach. Źródło: Wspomnienia Stefana Melki "Moje wspomnienia"

Rachela Szlamiak, Opatówek ul. 3-Maja 8.

Lokatorzy Kościańskich 1931

Lokatorzy Hermanna Feichta, Niemca. 1931.

Kościelna 7

Pod numerem 7 na ulicy Kościelnej mieszkał Huna Fiszbain. Był to dom parterowy z częścią frontową i oficyną.
Nie napotkałam w literaturze o Opatówku tego nazwiska, chociaż musiał być zamożnym człowiekiem.
Miał duży parterowy dom o powierzchni 280 metrów kw. kryty dachówką, z oficyną o powierzchni 200 metrów z 2 izbami o powierzchni 200 metrów. Wówczas niewielu mieszkańców Opatówka posiadało takie domy. W domu opuszczonym przez niego po wojnie usytuowano Milicję. Milicja Obywatelska w Opatówku. Ulica Kościelna 7.

Plac Wolności 7

Plac Wolności 7, teraz  nr 8,  (dom 1-piętrowy, 11 izb) mieszkał tu Lajzer (Elieser) Tondowski, sprzedawca tekstyliów, ur. 1877 w Błaszkach (syn Josefa i Gitli z Elsterów ) oraz jego żona Chana (Khana) Tondowska ur. 1880 w Błaszkach (córka Abrama i Rejli Gelbart) zm. 31.12.1940 w Lublinie. Lajzer (Elieser) Tondowski został zastrzelony 01.09.1939 w Poddembicach. Mieli syna Khaima ur. 1897, zginął,  syna Schmula ur.1899, syna Zwi, ur. 1918, zginął. Mieli córkę Franię, dziecko jeszcze, zginęła. Taka informacja widnieje o nich na stronie Yad Vashem *. Informacje podał ich sąsiad, inny Żyd, Yaakov Feigen.

Dom Tondowskich, Plac Wolności 8, kiedyś 7. Opatówek.

Kolejne zdjęcie przedstawia już triumfujących Niemców w Opatówku. Tondowskich już nie ma. Moich pradziadków Szalińskich też już nie ma w kamienicy na prawo od przemawiającego Niemca. Grono słuchaczy, z pewnością Niemcy i folksdojcze oddają się wizji życia w nowej Rzeszy, w której zagrabią już cały majątek Polaków, ich domy, gospodarstwa, wymordują ich i będą żyli długo i szczęśliwie.

Okupacja niemiecka w Opatówku, Plac Wolności 7, dzisiaj nr 8. 1940.
Dom Tondowskich wysiedlonych, a później zamordowanych przez Niemców.
APK, Zespół Martyna.

Być może patrzymy na moment wysiedlania Tondowskich.
Jest to początek wojny, napisy na sklepach są jeszcze po polsku.

* Źródło: Central DB of Shoah Victims' Names - Record Details (yadvashem.org)