Etykiety

środa, 20 sierpnia 2025

Protokół z Walnego Zebrania Przedstawicieli Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” w Opatówku, które odbyło się 9 maja 1986 roku o godzinie 10:00 w sali Szkoły Podstawowej

autor: Dominika Pawlikowska

   Gminne Spółdzielnie „Samopomoc Chłopska”, popularne GS-y, powstały w 1948 roku w wyniku odgórnej, centralnie sterowanej reorganizacji ruchu spółdzielczego. Były narzędziem PRL do przejęcia handlu i usług na wsi, a zarazem elementem szerszego planu kolektywizacji i socjalizacji wsi. Proces ich tworzenia nie był naturalnym rozwojem spółdzielczości, ale raczej przymusowym upaństwowieniem pod szyldem spółdzielni


   Wiązał się z tragedią wielu polskich rodzin, które od przedwojnia zajmowały się handlem i żyły z niego wraz z rodzinami. Egzystencja wielu rodzin opatóweckich, często doświadczonych brutalnie wojną, została w ten sposób zniszczona. 
Po 1945 r. władze komunistyczne przejmowały kontrolę nad wszystkimi formami życia społecznego.
Na wsi funkcjonowały różne spółdzielnie: rolnicze, mleczarskie, spożywców, rolniczo-handlowe. Były to często oddolne inicjatywy chłopów i inteligencji wiejskiej z okresu międzywojennego.
W 1948 r. – w czasie „bitwy o handel” – władze postanowiły zlikwidować rozdrobnioną spółdzielczość i scentralizować ją.

   Uchwałą Krajowej Rady Spółdzielczej i decyzjami PZPR w 1948 wszystkie spółdzielnie wiejskie scalono w jedną sieć pod nazwą „Gminna Spółdzielnia Samopomoc Chłopska”.
Był to proces odgórny, sterowany politycznie: lokalne spółdzielnie łączono, często wbrew woli członków.
Celem było: przejęcie kontroli nad handlem i usługami na wsi, osłabienie prywatnego handlu (tzw. „prywaciarzy”), tworzenie zaplecza dla późniejszej kolektywizacji rolnictwa (PGR-y, spółdzielnie produkcyjne).
Lata 80.: GS-y osiągnęły największy zasięg – praktycznie miały monopol na wsi. Tylko, że w sklepach już nie było nic. 
   Protokół pochodzi z 1986 r., a wówczas zaopatrzenie sklepów spożywczych i przemysłowych w Polsce było bardzo trudne i wciąż opierało się na systemie kartkowym. 
Pomimo pewnych prób reform gospodarczych, brak podstawowych towarów, długie kolejki i rozkwit "czarnego rynku" były codziennością. Zdecydowana większość podstawowych produktów była reglamentowana, czyli dostępna wyłącznie na kartki. 
System kartek w 1986 r. obowiązywał na mięso i jego przetwory. Zaopatrzenie w towary przemysłowe było równie, a często nawet bardziej, problematyczne. Dobra trwałego użytku: sprzęty RTV i AGD, takie jak telewizory, pralki czy lodówki, były bardzo trudno dostępne. 
Na ich zakup czekało się latami, a ich cena była wysoka w stosunku do zarobków. 

   Sytuacja gospodarcza w 1986 roku była efektem chronicznej niewydolności socjalistycznego systemu, który mimo podejmowanych działań nie był w stanie zaspokoić podstawowych potrzeb konsumpcyjnych społeczeństwa.

Oficjalnie GS-y nigdy nie zostały odgórnie zlikwidowane – prawo spółdzielcze pozwala im nadal istnieć. W praktyce większość przestała funkcjonować w latach 90. Niektóre działają do dziś (np. prowadzą 1–2 sklepy, piekarnię czy stację paliw), głównie tam, gdzie zdołały się dostosować do rynku.
Zdarza się, że dawne GS-y zostały przejęte przez lokalnych przedsiębiorców i funkcjonują pod nowymi nazwami.

Dokument jaki dzisiaj przedstawiam pokazuje, jak na kilka lat przed upadkiem PRL wyglądała wiejska codzienność: formalna samorządność, realne problemy gospodarki niedoboru, rytuały polityczne i próby organizowania życia społeczności lokalnej mimo ograniczeń systemu.

Komentarz do protokołu Walnego Zebrania Przedstawicieli Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” w Opatówku z 9 maja 1986 r.

1. Kontekst polityczno-społeczny

Dokument pochodzi z połowy lat 80., okresu schyłku PRL, kiedy władza komunistyczna próbowała utrzymywać kontrolę nad wszelkimi formami życia gospodarczego i społecznego. Spółdzielnie wiejskie, takie jak „Samopomoc Chłopska”, były w praktyce podporządkowane władzom partyjnym i państwowym, choć formalnie miały charakter organizacji samorządowych.
Obecność na zebraniu przedstawicieli PZPR (I sekretarza KG PZPR Andrzeja Michalskiego) czy władz gminnych i bankowych pokazuje, że działalność spółdzielni była ściśle powiązana z administracją lokalną i polityką centralną.

2. Rola spółdzielni

Gminne Spółdzielnie „Samopomoc Chłopska” miały charakter wielobranżowy: prowadziły sklepy spożywcze i przemysłowe, punkty skupu płodów rolnych, piekarnie, zakłady usługowe (wulkanizacja, naprawy silników), a także wspierały działalność szkół (spółdzielnie uczniowskie „Grosik” i „Pszczółka”). Były zatem jedną z podstawowych instytucji zaopatrujących i usługowych na wsi i w małych miasteczkach.
Z protokołu wynika, że spółdzielnia w Opatówku była stosunkowo silna – zajęcie II miejsca w województwie w „współzawodnictwie” gospodarczym świadczy o dobrej organizacji i wysokiej aktywności.

3. Dyskusja – obraz codziennych problemów

   Najciekawszym źródłem historycznym w protokole jest część dyskusyjna, w której delegaci przedstawiali realne bolączki społeczności:
Zaopatrzenie: wskazywano na potrzebę budowy nowego sklepu, lepszego zaopatrzenia w rowery i sprzęt elektryczny. Braki towarowe były typowym zjawiskiem gospodarki niedoboru lat 80.
Usługi: krytykowano złą jakość usług zakładu wulkanizacji, nieterminowe naprawy i wysokie ceny.
Rolnictwo: omawiano skup zboża, węgla i nawozów, a także problemy wynikające z wilgotności ziarna czy organizacji transportu złomu.
Warunki pracy: padały wnioski o budowę łazienki dla pracowników magazynów czy zatrudnienie dodatkowych fachowców.
Potrzeby społeczne: domagano się otwarcia punktu szewskiego i lepszego zagospodarowania przestrzeni (np. pomieszczeń po starej piekarni). Ta część ukazuje codzienne troski mieszkańców wsi i małych miast w PRL – brak towarów, niewydolność usług, problemy organizacyjne. Jednocześnie widać, że delegaci potrafili otwarcie krytykować, co pokazuje pewien stopień realnego działania samorządowego w ramach spółdzielni.

4. Mechanizmy ustrojowe

   Zebranie odbyło się zgodnie z obowiązującym w PRL rytuałem: wybór komisji (mandatowej, wyborczej, statutowej, wniosków i uchwał), przyjęcie sprawozdań i uchwał (wszystkie jednomyślnie),
wybory do Rady Nadzorczej i na zjazd WZSR (Wojewódzkiego Związku Spółdzielni Rolniczych).
Jednomyślność w głosowaniach jest typowym elementem tego typu dokumentów z PRL – świadczy o braku faktycznej opozycji wobec władz spółdzielczych i partyjnych, a także o tym, że pewne decyzje były uzgodnione wcześniej.

5. Walor źródłowy dokumentu

   Protokół jest doskonałym źródłem do badań nad:
-funkcjonowaniem spółdzielczości w PRL,
-codziennymi problemami wsi w latach 80.,
-mechanizmami demokracji „fasadowej” (jednomyślne głosowania, obecność przedstawicieli PZPR),
-życiem lokalnej społeczności (nazwiska delegatów, działaczy, urzędników, dalsze kariery).

Streszczenie obrad

  1. Otwarcie zebrania – dokonał Jan Pogorzelec, przewodniczący Rady Nadzorczej. Powitano gości: m.in. Bronisława Wojciechowskiego (WZSR-Wojewódzki Zarząd Spółdzielni Rolniczych), Andrzeja Michalskiego (PZPR), Józefa Pasika (Urząd Gminy), Jana Skotowskiego (BS-Bank Spółdzielczy), Eugeniusza Małeckiego (lustrator). Obecny  Prezes Zarządu Aleksander Korzeniowski.

  2. Wybór władz zebrania – przewodniczącym został Aleksander Górski, sekretarzem Zofia Witczak, mężami zaufania Stefania Nowicka i Bronisław Krystyniak.

  3. Porządek obrad – przyjęto jednogłośnie.

  4. Powołanie komisji – mandatowej, wyborczej, statutowej oraz wniosków i uchwał.

  5. Sprawozdania – z działalności gospodarczej i finansowej (A. Korzeniowski), z działalności Rady Nadzorczej (J. Pogorzelec), lustracja ustawowa (E. Małecki), działalność spółdzielni uczniowskich „Grosik” i „Pszczółka”.

  6. Wybory – wybrano członków Rady Nadzorczej, delegatów na VI Zjazd WZSR w Kaliszu oraz komisję skrutacyjną.

  7. Uchwały – m.in. przyjęto sprawozdania, udzielono absolutorium, zatwierdzono bilans i podział nadwyżki, zmieniono statut. Wszystkie uchwały przyjęto jednogłośnie.

  8. Zakończenie – przewodniczący A. Górski podziękował gościom, władzom i delegatom. Zebranie zakończono o godz. 14:30.

Dyskusja (pełny zapis)

  • Józef Jędrusiak (delegat z Opatówka) – podziękował Zarządowi i pracownikom za dobrą pracę, podkreślając zajęcie II miejsca w województwie. Zgłosił potrzebę budowy nowego sklepu przy ul. Łódzkiej (dotychczasowy zbyt mały, niefunkcjonalny), zagospodarowania pomieszczeń po starej piekarni oraz otwarcia punktu szewskiego w Opatówku.

  • Antoni Kwinta (delegat z Opatówka) – poruszył problem przewozu złomu ze składnicy do wagonów: złom spada z przyczep i zanieczyszcza drogę.

  • Bronisława Tomaszewska (delegat z Opatówka) – wskazała na problem obsługi klientów w sklepie: oczekujący na dostawę w sklepie, utrudniają sprzedaż i zakupy innym klientom.

  • Józef Borwik (delegat z Tłokini Kościelnej) – mówił o skupie zboża, który z powodu wilgotności nie mógł przyjąć dużych ilości. Prosił, by rolnicy mieli pierwszeństwo w zakupie węgla i artykułów żywieniowych.

  • Józef Suchorski (delegat z Tłokini Kościelnej) – wypowiedział się o pracy zakładu wulkanizacji i stacji obsługi samochodów. Zgłosił wniosek, by członkowie Komitetów bardziej angażowali się w pracę.

  • Stefan Melka (delegat z Opatówka) – omawiał niską jakość pieczywa i pracę zakładu naprawy silników; postulował zatrudnienie dodatkowych fachowców. Zwrócił uwagę na potrzebę lepszych warunków pracy dla pracowników magazynów (budowa łazienki). Zgłosił także wniosek o budowę bocznicy na Bazie Szulec, ułatwiającej rozładunek nawozów, złomu, opału.

  • Józef Mańka (delegat z Michałowa II) – wniósł o lepsze zaopatrzenie sklepów w artykuły elektryczne, a także o możliwość zakupu rowerów (ważne dla rolników).

  • Franciszek Cybulski (delegat z Porwit) – krytykował jakość usług zakładu wulkanizacji: naprawy nieterminowe, ceny wysokie.

Źródło: 
Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska" w Opatówku - tom II
Sygnatura 11/1377/0/-/361
Daty 1982 - 1992 Archiwum Państwowe w Kaliszu
Zespół Akta rejestrowe sądów w Kaliszu

Źródło: 
Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska" w Opatówku - tom II
Sygnatura 11/1377/0/-/361
Daty 1982 - 1992 Archiwum Państwowe w Kaliszu
Zespół Akta rejestrowe sądów w Kaliszu


Protokół w całości - transkrypcja

z odbytego Walnego Zebrania Przedstawicieli Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” w Opatówku w dniu 9 maja 1986 roku o godzinie 10:00 w sali Szkoły Podstawowej.

Walne Zebranie Przedstawicieli otworzył Przewodniczący Rady Nadzorczej ob. Jan Pogorzelec, który serdecznie powitał delegatów i zaproszonych gości w osobach:

V-ce Prezes Zarządu WZSR – ob. Bronisław Wojciechowski
I Sekretarz KG PZPR – tow. Andrzej Michalski
Sekretarz Urzędu Gminy – ob. Józef Pasik
Dyrektor BS – ob. Jan Skotowski
Lustrator TZL – ob. Eugeniusz Małecki

str 1.

Delegacje Spółdzielni Uczniowskiej „Pszczółka” z Szkoły Podstawowej, delegację Spółdzielni Uczniowskiej „Grosik” z Zespołu Szkół Ogrodniczych oraz przedstawicieli bratnich Spółdzielni i zakładów pracy.
Na Przewodniczącego Walnego Zebrania Przedstawicieli na wniosek Przewodniczącego Rady Nadzorczej został jednogłośnie wybrany ob. Aleksander Górski, długoletni działacz społeczny, członek Rady Nadzorczej, wzorowy rolnik. Na Sekretarza wybrano delegatkę z Cieni I ob. Zofię Witczak, na mężów zaufania ob. Stefanię Nowicką i ob. Bronisława Krystyniaka.
Wybrany Przewodniczący Walnego Zebrania Przedstawicieli ob. Aleksander Górski podziękował delegatom za wybór i zaufanie oraz zapoznał z projektem porządku obrad Walnego Zebrania Przedstawicieli, który został przyjęty przez delegatów jednomyślnie, bez wniesienia poprawek i uzupełnień w brzmieniu określonym w załączniku nr 2 do niniejszego protokołu.

Źródło: 
Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska" w Opatówku - tom II
Sygnatura 11/1377/0/-/361
Daty 1982 - 1992 Archiwum Państwowe w Kaliszu
Zespół Akta rejestrowe sądów w Kaliszu

Źródło: 
Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska" w Opatówku - tom II
Sygnatura 11/1377/0/-/361
Daty 1982 - 1992 Archiwum Państwowe w Kaliszu
Zespół Akta rejestrowe sądów w Kaliszu
Str. 2.

Odnośnie drugiego punktu porządku obrad

Przewodniczący Walnego Zebrania Przedstawicieli ob. Aleksander Górski stwierdził, że jest zapoznany z regulaminem obrad Walnego Zebrania i zgodnie z nim będzie prowadził zebranie. Regulamin został wyłożony do wglądu – przeto stawia się wniosek, aby nie czytać jego treści w trosce o oszczędność czasu. Wniosek Przewodniczącego został przyjęty jednogłośnie w głosowaniu jawnym.

Odnośnie trzeciego punktu porządku obrad
Zgodnie z regulaminem obrad Przewodniczący Walnego Zebrania Przedstawicieli przeprowadził wybory komisji:

  • mandatowej w składzie: Antoni Kwinta, Seweryn Gałka, Stefania Cicha.
    Komisja po wyborze przystąpiła do pracy.

  • wyborczej w składzie: Bronisława Tomaszewska, Stanisław Rogoziński, Henryk Brodziak.

  • statutowej w składzie: Józef Suchorski, Wacława Przybył, Sławomir Nowicki.

  • wniosków i uchwał w składzie: Sabina Lindner, Wacław Owczarek, Władysław Bieniaszek.

Członkowie wymienionych komisji zostali wybrani przez Zebranie jednogłośnie. Komisje po wyborze przystąpiły do pracy.

Przewodniczący Komisji Mandatowej ob. A. Kwinta przedstawił protokół Komisji stwierdzający prawomocność Zebrania ze względu na obecność 50 delegatów na ogólną ilość 85 delegatów. Protokół Komisji stanowi załącznik nr 2 do niniejszego protokołu.

Odnośnie czwartego punktu porządku obrad
Przewodniczący Walnego Zebrania Przedstawicieli przedstawił wniosek, aby nie czytać protokołu z ostatniego Walnego Zebrania, ponieważ był on dostępny przez cały rok w biurze Gminnej Spółdzielni jak również został wyłożony w sekretariacie Walnego Zebrania do wglądu. Powyższy wniosek został przyjęty jednogłośnie w głosowaniu jawnym.

Str. 3

Odnośnie piątego punktu porządku obrad


Sprawozdanie z działalności gospodarczej i finansowej na rok 1985 złożył Prezes Zarządu Aleksander Korzeniowski, które przedkłada się do protokołu jako załącznik nr 3.

Przewodnicząca Komisji Wyborczej ob. B. Tomaszewska odczytała protokół przedstawiający 35 kandydatów do Rady Nadzorczej wskazanych przez wiejskie zebrania, z tego obecnych na sali było 27 kandydatów. Protokół Komisji stanowi załącznik nr 4 do protokołu.
Ponieważ zgodnie ze statutem Rada Nadzorcza składa się z 29 osób, Przewodniczący Zebrania zaproponował, by z sali podano osoby na kandydatów do Rady Nadzorczej. Podano trzy kandydatury następujących delegatów:
  • Seweryn Gałka – delegat z Rajska

  • Janina Hanczyk – delegat z Kolonii Dębe

  • Lucjan Olejniczak – delegat z Opatówka

Kandydatury do Rady Nadzorczej w/w osób zostały przez Zebranie przyjęte jednogłośnie.

Przewodniczący Walnego Zebrania poinformował, iż zgodnie z pismem WZSR Zebranie w głosowaniu tajnym ma wybrać 3 kandydatów na delegatów na VI Zjazd WZSR w Kaliszu i wskazać kandydata do Rady Nadzorczej WZSR.

W związku z powyższym podano cztery kandydatury na delegatów na VI Zjazd w osobach:

  • Jan Pogorzelec – delegat z Opatówka

  • Stefan Melka – delegat z Opatówka

  • Zofia Witczak – delegat z Cieni I

  • Józef Suchorski – delegat z Tłokini Kościelnej

   Wyżej wymienione osoby zostały przyjęte na kandydatów na delegatów na VI Zjazd WZSR przez Zebranie jednogłośnie.
W następnej kolejności Przewodniczący Walnego Zebrania przeprowadził wybory Komisji Skrutacyjnej w osobach: Władysław Lindner, Tomasz Banaszyński, Janina Bęcka, Krystyna Pmkiechoła, Józef Juszczak.
Zaproponowani członkowie Komisji Skrutacyjnej zostali wybrani przez Zebranie jednogłośnie. Komisja przystąpiła do przygotowania kart wyborczych.

Str. 4

W następnej kolejności Przewodniczący Zebrania udzielił głosu I Sekretarzowi tow. A. Michalskiemu, który w swym wystąpieniu złożył podziękowanie dla Zarządu i Rady Nadzorczej za pracę, za uzyskane wyniki, za osiągnięty zysk. Stwierdził, iż zajęcie II miejsca w województwie to duży sukces i jest on wynikiem dobrej pracy całej Gminnej Spółdzielni.

Odnośnie szóstego punktu porządku obrad
Przewodniczący Rady Nadzorczej ob. Jan Pogorzelec złożył sprawozdanie z działalności Rady za rok 1985. Sprawozdanie stanowi załącznik nr 5 do protokołu.

Odnośnie siódmego punktu porządku obrad
Lustrator terenowego zespołu lustracji CZS ob. Eugeniusz Małecki przedstawił ocenę polustracyjną z lustracji ustawowej za 1985 rok, która stanowi załącznik nr 6 do protokołu.

Radca Prawny Gminnej Spółdzielni ob. Tadeusz Boiński przedstawił tryb wyborów Rady Nadzorczej i delegatów określony w regulaminie Walnego Zebrania Przedstawicieli. Komisja Skrutacyjna po przygotowaniu kart wyborczych przeprowadziła wybory tajne.

Odnośnie ósmego punktu porządku obrad
Sprawozdanie z działalności Spółdzielni Uczniowskiej „Grosik” za rok 1985 przedstawiła uczennica Zespołu Szkół Ogrodniczych. Sprawozdanie z działalności Spółdzielni Uczniowskiej „Pszczółka” za rok 1985 przedstawiła uczennica Szkoły Podstawowej. Sprawozdania stanowią załącznik nr 7 i nr 8 do protokołu. Str. 5 – Dyskusja

Odnośnie dziewiątego punktu porządku obrad – Dyskusja

  • Jędrusiak Józef – delegat z Opatówka: składa podziękowanie Zarządowi i załodze Gminnej Spółdzielni za pracę, za bardzo dobre wyniki w pracy, twierdząc, że zajęcie II miejsca to duże osiągnięcie ze względu na ilość Gminnych Spółdzielni w województwie. Ponadto w swej wypowiedzi mówi o konieczności budowy sklepu przy ul. Łódzkiej – dotychczasowy jest bardzo mały, niefunkcjonalny. Porusza również sprawę zagospodarowania pomieszczeń po starej piekarni, stawia wniosek o otwarcie punktu szewskiego, który jest bardzo potrzebny w Opatówku.

  • Kwinta Antoni – delegat z Opatówka: w swej wypowiedzi poruszył sprawę przewozu złomu ze składnicy do wagonów, duża ilość złomu spada z przyczep i leży na drodze przejazdowej oraz na chodniku dla pieszych.

  • Tomaszewska Bronisława – delegat z Opatówka: porusza problem przesiadywania ludzi oczekujących na przywiezienie towaru w sklepie, twierdząc, że jest to niedopuszczalne i utrudnia sprzedaż, jak i kupno innym klientom. Interesuje się też skupem szmat, twierdząc, że nie można ich sprzedać, ponieważ bardzo często są one nie skupowane.

  • Borwik Józef – delegat z Tłokini Kościelnej: mówi o małym skupie zboża, z powodu dużej wilgotności punkt skupu skupił b. mała ilość,  mimo, iż rolnicy dostarczali zboże, lecz nie było ono przyjmowane. Jednocześnie prosi, by rolnicy mieli pierwszeństwo w zakupie węgla za odstawiony żywiec, a nie ogrodnicy. 

  • Suchorski Józef – delegat z Tłokini Kościelnej: mówca pozytywnie wypowiada się na temat pracy zakładu wulkanizacji i bieżnikowania oraz Stacji Obsługi Samochodów. Jednocześnie stawia wniosek o ponowne przeszkolenie Komitetów, twierdząc, iż członkowie Komitetów winni być więcej zaangażowani w pracę.

  • Melka Stefan – delegat z Opatówka: wypowiada się na temat jakości produkowanego pieczywa w naszej piekarni oraz o pracy zakładu przewijania silników, twierdząc, iż sytuacja się poprawiła, ale należałoby przyjąć dodatkowych fachowców. Porusza również sprawę zapewnienia odpowiednich warunków pracy pracownikom magazynu paszowego poprzez budowę łazienki. Jednocześnie stawia wniosek o budowę bocznicy na Bazie Szulec, co ułatwiłoby rozładunek i załadunek nawozów, złomu, opału.

  • Mańka Józef – delegat z Michałowa II: stawia wniosek o lepsze zaopatrzenie sklepów w artykuły elektryczne, ponadto mówi o zakupie rowerów, które są wyłącznie na talony – rolnikom rower jest bardzo potrzebny, a nie musi mieć makulatury, by sprzedać, otrzymać talony i zakupić rower.

  • Cybulski Franciszek – delegat z Porwit: wypowiada się na temat pracy zakładu wulkanizacji, twierdząc, iż jest zła jakość i nieterminowe naprawy, a cena za usługę wysoka.

Str. 6

Prezes Zarządu Aleksander Korzeniowski zabierając głos w dyskusji udzielił szerokich wyjaśnień na tematy poruszane przez delegatów podczas Walnego Zebrania Przedstawicieli. Wyjaśnienia te dotyczyły wszystkich spraw, jakie były przedmiotem obrad Walnego Zebrania, które – jak stwierdził Prezes Zarządu – będą rozpatrywane i realizowane. Między innymi w roku bieżącym zostaną przeszkolone Komitety Członkowskie.

W następnej kolejności porządku obrad głos zabrał V-ce Prezes Zarządu WZSR Bronisław Wojciechowski, który w swym wystąpieniu skierował słowa uznania dla Zarządu, Rady Nadzorczej i pracowników Gminnej Spółdzielni za dobrą pracę, za dobre wyniki w pracy. Na ręce pracowników Gminnej Spółdzielni złożył dyplom za zajęcie II miejsca we współzawodnictwie o tytuł „Mistrz Gospodarności 1985”.
Ponadto w wypowiedzi ustosunkował się do tematów poruszanych na Walnym Zebraniu Przedstawicieli.
Po zakończeniu dyskusji Przewodniczący Zebrania poprosił Głównego Księgowego o przedstawienie projektu podziału czystej nadwyżki bilansowej.
Przewodnicząca Komisji Wniosków i Uchwał ob. Sabina Lindner odczytała protokół Komisji zawierający wnioski, jakie padły podczas Zebrania, i przedstawiła następujące projekty uchwał w sprawach:

  • Zatwierdzenia rocznych sprawozdań Rady i Zarządu oraz udzielenia absolutorium członkom Zarządu – uchwała nr 1/86
  • Uchwalenia programu rozwoju działalności gospodarczej i społeczno-wychowawczej – uchwała nr 2/86
  • Przyjęcia oceny polustracyjnej Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” w Opatówku – uchwała nr 3/86
  • Zatwierdzenia bilansu, wyników rachunków za 1985 rok – uchwała nr 4/86
  • Uchwalenia podziału czystej nadwyżki bilansowej za 1985 rok – uchwała nr 5/86
Przewodniczący Walnego Zebrania poddał pod głosowanie wnioski i projekt każdej uchwały oddzielnie. Wnioski, uchwały zostały przyjęte jednogłośnie. Protokół Komisji i uchwały stanowią załącznik nr 9 do protokołu.

Przewodniczący Komisji Statutowej ob. Józef Suchorski przedstawił protokół z prac Komisji i projekt uchwały dotyczącej:
6. Zmiany w statucie – uchwała nr 6/86

Str. 7

Przewodniczący Walnego Zebrania Przedstawicieli poddał pod głosowanie projekt uchwały, która została przyjęta jednogłośnie. Protokół i uchwała stanowią załącznik nr 10 do protokołu.

W następnej kolejności porządku obrad Przewodniczący Komisji Skrutacyjnej ob. Władysław Lindner ogłosił wyniki głosowania tajnego na kandydatów do Rady Nadzorczej i delegatów na VI Zjazd WZSR w Kaliszu.

Poinformował, iż w głosowaniu wzięło udział 53 osoby, głosów ważnych oddano 53.

Listę kandydatów do Rady Nadzorczej i wybranych członków Rady Nadzorczej oraz kandydatów na delegatów i wybranych delegatów na VI Zjazd WZSR określają protokoły Komisji stanowiące załącznik nr 11 i nr 12 do protokołu.

Źródło: 
Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska" w Opatówku - tom II
Sygnatura 11/1377/0/-/361
Daty 1982 - 1992 Archiwum Państwowe w Kaliszu
Zespół Akta rejestrowe sądów w Kaliszu


Źródło: 
Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska" w Opatówku - tom II
Sygnatura 11/1377/0/-/361
Daty 1982 - 1992 Archiwum Państwowe w Kaliszu
Zespół Akta rejestrowe sądów w Kaliszu


Źródło: 
Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska" w Opatówku - tom II
Sygnatura 11/1377/0/-/361
Daty 1982 - 1992 Archiwum Państwowe w Kaliszu
Zespół Akta rejestrowe sądów w Kaliszu


Protokół z posiedzenia Komitetu Gminnego PZPR w Opatówku z kwietnia 1985 r.

 Protokół z Opatówka pokazuje lokalny wymiar działalności PZPR – schematyzm obrad, referaty wzmacniające ideologiczną rolę partii i dyskusje odsłaniające napięcia pomiędzy oficjalną linią a codzienną praktyką. Jest to cenne źródło do badania sposobu funkcjonowania struktur gminnych partii w ostatniej dekadzie PRL, gdy jej autorytet był już mocno podważany, a jednak nadal próbowała sprawować pełną kontrolę nad społeczeństwem.

   W szerszym wymiarze protokół ten ukazuje schyłkową fazę PRL – czas, gdy aparat partyjny formalnie działał sprawnie, lecz faktycznie tracił zdolność wpływania na społeczeństwo. Rok 1985 to także okres, gdy władze próbowały propagandowo przygotować grunt pod wybory do Sejmu PRL (1985), które po raz kolejny miały potwierdzić „jedność narodu i partii”.

  Rok 1985 przypadał na okres tzw. „stabilizacji po stanie wojennym”. Polska Zjednoczona Partia Robotnicza pod kierownictwem gen. Wojciecha Jaruzelskiego dążyła do odzyskania społecznej kontroli po kryzysie lat 1980–1981 i fali represji stanu wojennego. Gospodarka pogrążona była w kryzysie, społeczeństwo zmagało się z niedoborami i spadkiem poziomu życia, a opozycja demokratyczna – choć osłabiona – wciąż funkcjonowała w podziemiu.

   W tych warunkach lokalne struktury znienawidzonej partii, takie jak Komitet Gminny w Opatówku, miały dbać o umacnianie wpływów PZPR w najniższych ogniwach społeczeństwa – zakładach pracy, wsiach i samorządach lokalnych. Referat wygłoszony na tym zebraniu był dokumentem programowym, przygotowanym specjalnie na plenum, którego zadaniem było mobilizowanie podstawowych organizacji partyjnych (POP) do aktywności.

Wybory do Sejmu PRL (1985)

Referat (transkrypcja w załączeniu – na dole strony) wygłoszony na tym posiedzeniuwyraźnie wpisuje się w przygotowania do wyborów do Sejmu PRL, które odbyły się jesienią 1985 r. (13 października). Podkreślano, że nadchodząca kampania ma być okazją do aktywizacji członków i całego społeczeństwa. Dyskutowano także projekt ordynacji wyborczej.

W rzeczywistości wybory te były pozbawione realnego pluralizmu: listy kandydatów ustalane były w ramach PZPR i satelickich organizacji, a wyniki z góry przewidziane. Jednak dla lokalnych struktur kampania stanowiła szansę na „pokazanie się” i wzmocnienie propagandowego przekazu partii.

Protokół z posiedzenia Komitetu Gminnego
 PZPR w Opatówku z kwietnia 1985 r. 

Protokół z posiedzenia Komitetu Gminnego
PZPR w Opatówku z kwietnia 1985 r.
Źródło: Protokoły posiedzeń plenarnych KG z rejonu kaliskiego (Opatówek, Stawiszyn, Żelazków)
Sygnatura 11/858/0/-/11
Daty1985 - 1985

Transkrypcja tekstu protokołu:

PROTOKÓŁ
z plenarnego posiedzenia Komitetu Gminnego PZPR w Opatówku
odbytego w dniu 1985-04-25

Obecni na posiedzeniu wg załączonej listy obecności.
Posiedzeniu przewodniczył I Sekretarz KG PZPR w Opatówku tow. Andrzej Michalski.

W posiedzeniu uczestniczył:

  1. Z-ca Kierownika ROPP w Kaliszu tow. Marek Sulej.

Porządek obrad

  1. Otwarcie i stwierdzenie prawomocności obrad.

  2. Referat nt. „O umocnieniu przewodniej roli POP w środowisku wiejskim”.

  3. Powołanie Komisji Uchwał i Wniosków.

  4. Dyskusja.

  5. Podjęcie uchwały.

Streszczenie obrad

ad 1. Posiedzenie otworzył I Sekretarz KG PZPR tow. Andrzej Michalski, witając przybyłych na obrady; stwierdził, że na 19 członków Plenum obecnych na obradach jest 15, czyli obrady są prawomocne.
Przedstawił projekt porządku obrad, który został przyjęty jednogłośnie.

ad 2. I Sekretarz KG PZPR tow. Michalski Andrzej wygłosił referat nt. „O umocnieniu przewodniej roli POP w środowisku działania” (/referat stanowi załącznik do niniejszego protokołu/).

ad 3. Plenum KG jednogłośnie powołało Komisję Uchwał i Wniosków w następującym składzie:

  1. Rutowicz Zdzisław

  2. Szmajdziński Czesław

  3. Macke Bolesław

ad 4. Dyskusja

  • tow. Rutowicz Zdzisław – zabierając głos w dyskusji stwierdził, że poprzez wybory do Rady Narodowej i samorządów nastąpiło ożywienie aktywu społeczno-politycznego i gospodarczego. Wnioskuje, by częściej organizować otwarte zebrania POP z udziałem członków Rad Sołeckich. Poza tym należy prosić na zebrania wszystkich tych, którzy chcą pracować społecznie. Każdy głos środowiska musi być traktowany poważnie.

  • tow. Pływaczyk Halina – w wypowiedzi swej zwraca uwagę, by członkowie POP byli bardziej widoczni w realizacji podejmowanych czynów. Częstokroć ich inicjatywy podchwytują i „sprzedają” inni. Tym samym prowadzi to do zapomnienia, że inicjatorem była właśnie partia.

  • tow. Brodziak Henryk – zwraca uwagę, by członkowie partii na każdym kroku świecili przykładem. Niekiedy bywa, że przełożony będący członkiem PZPR nie potrafi znaleźć wspólnego języka z załogą, w wyniku czego panują niewłaściwe stosunki międzyludzkie. Przykładem mogą być PKP wąskie tory.

  • tow. Adamkiewicz Jan – wnioskuje, by POP przestrzegały zasady rozliczania się z wcześniej podejmowanych uchwał i wniosków. POP wiejskim należy dać szerokie wsparcie ideologiczne.

ad 5. Komisja Uchwał i Wniosków przedstawiła projekt uchwały, który został przyjęty jednogłośnie (/uchwała stanowi załącznik do niniejszego protokołu/).

Po wyczerpaniu porządku obrad I Sekretarz ogłosił zakończenie obrad.

Protokółowała:
I Sekretarz KG PZPR


Komentarz:

1. Kontekst polityczny

Rok 1985 przypadał na czas tzw. „małej stabilizacji” po stanie wojennym. Partia starała się odzyskać inicjatywę polityczną, narzucając narrację o konieczności „umocnienia przewodniej roli PZPR” i podkreślając swoją obecność w środowisku wiejskim. W praktyce oznaczało to podporządkowanie działań rad narodowych, sołectw i lokalnych instytucji społecznych interesom partii.

Referat I sekretarza Andrzeja Michalskiego – „O umocnieniu przewodniej roli POP w środowisku wiejskim” – wpisuje się w oficjalną linię polityczną KC PZPR, która po 1983 r. kładła szczególny nacisk na kontrolę nad wsią, traktowaną jako zaplecze społeczne systemu. Wybory do rad narodowych, o których mowa w dyskusji, były narzędziem tej polityki, mającym legitymizować władzę ludową na najniższym szczeblu.

2. Mechanizmy działania

Posiedzenia takie miały bardzo schematyczny przebieg. Każde rozpoczynało się od sprawdzenia frekwencji (tu: 15 z 19 członków, co zapewniało prawomocność obrad), następnie odczytywano referat programowy, powoływano komisje, prowadzono dyskusję i przyjmowano uchwały – najczęściej jednogłośnie. Protokół odzwierciedla pozory demokratycznego dyskutowania, jednak w rzeczywistości przebieg i wnioski były z góry przesądzone.

Ciekawym szczegółem jest powołanie Komisji Uchwał i Wniosków w składzie trzech działaczy (Rutowicz, Szmajdziński, Macke). Był to typowy element formalny – komisja miała zebrać wypowiedzi, a następnie sformułować uchwałę zgodną z linią partii.

3. Dyskusja

Najbardziej wartościową częścią protokołu są zapisy dyskusji, które pozwalają uchwycić realne problemy i nastroje w lokalnym aparacie:

  • Rutowicz Zdzisław zwrócił uwagę na konieczność ożywienia społeczno-politycznego, organizowania otwartych zebrań POP i angażowania rad sołeckich – to świadczy o potrzebie mobilizacji społecznej, ale i o dostrzeganej bierności mieszkańców.

  • Pływaczyk Halina wskazała na problem „podkradania inicjatyw” przez inne grupy, co ujawnia rywalizację o to, kto ma być postrzegany jako inicjator działań społecznych. Partia chciała być w każdym działaniu „widoczna i pierwsza”.

  • Brodziak Henryk krytykował brak umiejętności porozumiewania się przełożonych z załogą, co prowadziło do napięć międzyludzkich. Wymowny jest przykład „PKP wąskie tory” – symbol niewydolności i konfliktów w instytucjach państwowych.

  • Adamkiewicz Jan postulował lepsze rozliczanie się z realizacji uchwał i wzmocnienie ideologicznego wsparcia dla POP wiejskich – co wskazuje na problem czysto formalnego traktowania wcześniejszych decyzji.

Z tych wypowiedzi przebija obraz kryzysu: partia zmagała się z brakiem autorytetu, trudnościami w mobilizowaniu ludzi i narastającą obojętnością społeczeństwa.

4. Znaczenie dokumentu

Dokument jest świadectwem funkcjonowania systemu, w którym wszystkie działania społeczne, polityczne i gospodarcze miały być inicjowane i kontrolowane przez partię. Uchwały, choć przyjmowane jednogłośnie, często pozostawały na papierze, co potwierdzają głosy krytyczne o braku konsekwencji w ich realizacji. 

W pkt 2 wygłoszony został referat Egzekutywy KG PZPR w Opatówku z 25 kwietnia 1985 r. pt. „O umocnienie przewodniej roli POP w środowisku działania”:

Referat był apelem o większą aktywność POP i członków partii, o skuteczniejszą kontrolę realizacji uchwał i bardziej widoczne działanie w lokalnych środowiskach. Podkreślano konieczność walki z biernością i patologiami oraz akcentowano, że zbliżające się wybory mają stać się okazją do umocnienia pozycji PZPR w gminie.

Najważniejsze tezy referatu:

Najważniejsze tezy:

  1. Rola PZPR w państwie i społeczeństwie

    • Partia pełni rolę przewodnią i kierowniczą dzięki:

      • formułowaniu programów działania,

      • polityce kadrowej,

      • kontroli wykonania uchwał.

    • Program partii utożsamiany jest z interesem klasy robotniczej, chłopstwa i inteligencji.

  2. Znaczenie podstawowych organizacji partyjnych (POP)

    • POP są głównymi wykonawcami polityki partii w zakładach pracy i na wsi.

    • Spełniają funkcje: organizatorską, ideowo-wychowawczą, kontrolną, mobilizacyjną i reprezentacyjną.

    • W gminie Opatówek działało 21 POP (11 zakładowych i 10 wiejskich), zrzeszających 250 członków i kandydatów (stan na 31 XII 1984 r.).

  3. Problemy i słabości POP

    • Niewystarczająca aktywność niektórych organizacji, zwłaszcza małych (5–8 osób).

    • Brak konsekwentnej kontroli realizacji uchwał i wniosków.

    • Tolerowanie w niektórych miejscach łamania prawa, sobiepaństwa i złych stosunków w pracy.

    • Zbyt małe zaangażowanie części członków w życie lokalne.

  4. Postulaty i kierunki działań

    • Wzmacnianie roli POP w rozwiązywaniu problemów społecznych, politycznych i gospodarczych.

    • Śmiała krytyka wewnątrz partii i przeciwdziałanie nadużyciom stanowisk.

    • Dbanie o warunki socjalne, materialne i kulturalne ludzi pracy.

    • Większe zaangażowanie członków PZPR w organizacjach młodzieżowych, kobiecych, samorządowych i spółdzielczych.

    • Lepsze przygotowanie kadr – funkcje kierownicze powinni pełnić kompetentni i ideowo-moralnie przygotowani ludzie.

    • POP powinny częściej korzystać ze swoich statutowych praw, m.in. do opiniowania kandydatów i oceny członków.

  5. Autorytet partii

    • O sile partii decyduje nie tylko liczba członków, ale jakość ich pracy.

    • Cytat z gen. Wojciecha Jaruzelskiego: „Tytularni członkowie partii niczego nie zwojują. Liczy się czyn i ludzie czynu”.

  6. Kampania wyborcza 1985

    • Nadchodzące wybory do Sejmu PRL są okazją do aktywizacji członków i wzmocnienia przewodniej roli partii.

    • Członkowie POP powinni aktywnie uczestniczyć w dyskusji nad projektem ordynacji wyborczej i w kampanii wyborczej.

Tresc referatu w pełnym brzmieniu:

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza

Komitet Gminny w Opatówku

„O umocnienie przewodniej roli POP w środowisku działania”

Referat Egzekutywy
na Plenarne posiedzenie Komitetu Gminnego PZPR

Opatówek, 1985 – 04 – 25

Szanowni Towarzysze!

Nasze dzisiejsze posiedzenie plenarne Komitetu Gminnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej pragniemy poświęcić problemom dalszego umacniania przewodniej roli partii w budowie ustroju socjalistycznego w naszym Kraju.
Trzy podstawowe elementy decydują o przewodniej roli partii w społeczeństwie i kierowniczej w państwie:

  • formułowanie programów działania,

  • polityka kadrowa,

  • kontrola wykonania uchwał.


Przewodnia rola partii w społeczeństwie wyraża się tym, że program partii uznawany jest przez klasę robotniczą będącą w sojuszu z pracującym chłopstwem i inteligencją za generalnie tożsamy z jej interesem klasowym i narodowym.
Mając decydujący wpływ ideowy, programowy i polityczno-kontrolny oraz inicjatywę w polityce kadrowej w stosunku do organów i instytucji państwa, partia sprawuje w nim rolę kierowniczą.
Formy sprawowania tych ról zostały sprecyzowane w uchwale IX Zjazdu PZPR i były rozwijane w uchwałach plenarnych posiedzeń Komitetu Centralnego, a w szczególności: XIII, XVI i XVII Plenum.Praktycznym ich realizatorem są organizacje partyjne. Spełniając różnorodne funkcje w środowisku działania – polityczno-organizatorską, ideowo-wychowawczą, kontrolną, integracyjno-mobilizacyjną oraz reprezentanta i obrońcę interesów ludzi pracy, POP wcielają w życie program partii. Skuteczna ich działalność decyduje o tym, czy partia jest silna, czy spełnia przewodnią i kierowniczą rolę.

W gminie Opatówek działa 11 POP zakładowych i 10 POP wiejskich. Według stanu na dzień 31 grudnia 1984 roku POP skupiają 250 członków i kandydatów.

Zatem partia w naszej gminie może i powinna mieć wpływ na każde środowisko społeczno-zawodowe.

Na dzisiejszym plenarnym posiedzeniu chcemy określić:

  • po pierwsze – faktyczny zasięg tego wpływu, stopień korzystania przez POP ze statutowych uprawnień,

  • po drugie – co utrudnia prawidłową działalność organizacji partyjnych i jakie w związku z tym należy podjąć przedsięwzięcia na rzecz umacniania tych ogniw partii.

Społeczeństwo ocenia partię najczęściej według tego, czy w jej programach znajduje odbicie realizacji programu i aspiracji. Weryfikując tę ocenę w trakcie realizacji programu oraz w aspekcie postaw i zachowań członków partii.
Jeśli taka jest prawidłowość społecznych ocen, to dla podstawowych ogniw partii wynika zadanie zarówno nieustającej inspiracji rozwiązywania lokalnych problemów, nie unikania problemów złożonych jak również indywidualnej aktywności poszczególnych członków.
W centrum uwagi POP znajdować się muszą zgodnie ze „Statutem” wszystkie ważne problemy społeczne, polityczne i gospodarcze.
Zadaniem organizacji partyjnych jest organizowanie działalności członków partii w celu realizowania jej polityki w swoim środowisku, pozyskiwanie ludzi pracy dla tej polityki, wnikliwe rozpatrywanie ich opinii, wniosków i propozycji oraz zapewnienie skutecznej realizacji słusznych postulatów.
Zadaniem organizacji partyjnych jest również prowadzenie codziennej walki o realizację ideologicznych i politycznych celów partii:
przestrzeganie zasad centralizmu demokratycznego,norm statutowych,wychowanie członków w duchu śmiałej krytyki.
Działalność POP winna zmierzać do tępienia wszelkich nadużyć, wykorzystywania zajmowanego stanowiska partyjnego lub służbowego dla uprzywilejowania swej pozycji, a także przeciwdziałania zjawiskom patologii społecznej. Przedmiotem stałej troski organizacji partyjnych musi być poprawa materialnych, socjalnych i kulturalnych warunków życia ludzi pracy, zaspokajanie ich codziennych potrzeb. W programach działania POP winny być uwzględnione zarówno zagadnienia wynikające z uchwał instancji nadrzędnych jak i ważne problemy służące rozstrzyganiu lokalnych problemów i aktywizacji środowiska. O przewodniej roli POP decyduje również sposób w jaki organizacje reagują na wnioski, postulaty i skargi członków partii oraz bezpartyjnych. Oprócz wielu pozytywnych zjawisk występujących w pracy POP są niestety i takie, które świadczą, że wpływ niektórych organizacji partyjnych na środowisko jest znikomy, niekiedy prawie niezauważalny. Najbardziej ostry problem ten zarysowuje się w organizacjach mało liczebnych 5–8 osobowych, które działają niemal na granicy statutowych możliwości. Dlatego też Komitet Gminny PZPR uznaje za celowe, by w równym stopniu interesować się pracą wszystkich organizacji partyjnych zarówno dużych jak i małych. Siła partii, prężność organizacji partyjnych tkwi przede wszystkim w jakości jej szeregów, ale wiadomo także, że członek partii choćby najlepszy, w pojedynkę nie zdziała zbyt wiele.

I Sekretarz KC PZPR – generał armii Wojciech Jaruzelski na spotkaniu w Skierniewicach stwierdził:
„Tytularni członkowie partii niczego nie zwojują. Liczy się czyn i ludzie czynu”.Utwierdzają nas w tym przekonaniu prowadzone w ubiegłym roku kampanie wyborcze do rad narodowych i do organów samorządów mieszkańców wsi. Obydwie kampanie przebiegały w naszej gminie sprawnie i przy stosunkowo wysokiej frekwencji.

Szanowni Towarzysze!

Istotnym elementem umocnienia przewodniej roli POP jest właściwie prowadzona polityka kadrowa. Istota jej jest by stanowiska kierownicze obejmowali ludzie najbardziej kompetentni, przygotowani do sprawowania tych funkcji zarówno od strony zawodowej jak i ideowo-moralnej.
Zgodnie ze „Statutem” POP mają prawo przedstawiania wstępnych propozycji i wyrażania stanowiska wobec kandydatów – członków POP do władz partyjnych oraz z ramienia PZPR do organów przedstawicielskich, opiniowania kandydatów do pracy politycznej w komitetach partyjnych, oceny postaw swoich członków, w tym także pełniących z ich rekomendacji funkcje w komitetach partyjnych, organach władzy państwowej i organizacjach społecznych oraz zajmujących stanowiska w administracji państwowej i gospodarczej.
Mają prawo domagania się odwołania z pełnionej funkcji członka swojej organizacji, jeżeli ocena jego postawy jest negatywna.
Podstawowe Organizacje Partyjne jednak nie w pełni wykorzystują statutowe uprawnienia, uważamy jednak, że częściej powinny dokonywać ocen członków partii, aktywniej przeciwdziałać negatywnym zjawiskom.
Słabością niektórych POP jest nie podejmowanie wcześniejszej działalności polityczno-wychowawczej z członkami partii, wykorzystywanie skłonności do negatywnych zachowań i postaw. Brak natychmiastowej reakcji w konsekwencji doprowadza do stosowania najsurowszej sankcji statutowej – wydalenia z partii, co w przypadku zajmowania kierowniczego stanowiska wiąże się z cofnięciem rekomendacji.
Trudno mówić o przewodniej roli POP w zakładzie pracy czy instytucji, w których toleruje się łamanie przepisów prawa, sobiepaństwo i woluntaryzm.
Organizacje partyjne, które tam działają ponoszą za to polityczną odpowiedzialność.

W trakcie ostatnio przeprowadzonych rozmów indywidualnych, dokonano oceny postaw wszystkich członków i kandydatów PZPR, uwzględniając między innymi sposób wypełniania zadań statutowych, aktywność w środowisku zamieszkania, znajomość podstawowych dokumentów i uchwał partii oraz osobisty udział w ich realizacji. Rozmowy te potwierdziły niewystarczającą jeszcze aktywność niektórych organizacji partyjnych i małe zaangażowanie części członków partii w swoim środowisku działania.
O autorytecie organizacji partyjnej, o jej oddziaływaniu na środowisko decyduje w niemałym stopniu umiejętność wyjaśniania zasad polityki partii. Wymaga to dobrej znajomości uchwał partii i przesłanek uzasadniających ich podjęcie, umiejętności argumentowania.
Szczególnie ważne zadanie w tym przedmiocie mają do spełnienia wykładowcy szkolenia partyjnego, lektorzy oraz opiekunowie POP – utrzymujący z ramienia instancji bieżącą więź z daną POP.
W praktyce funkcja wykładowcy szkolenia i opiekuna jest łączona i towarzysze pełniący te funkcje winni odegrać poważną rolę w aktywizacji POP a szczególnie mało liczebnych.
Dobre wypełnienie tego zadania wymaga jednak nie tylko obecności opiekuna POP na zebraniu ale również ważna i niezbędna jest pomoc I Sekretarzowi we właściwym przygotowaniu zebrania.
Wiele zadań do zrobienia mają tutaj członkowie partii pełniący kierownicze funkcje w instytucjach obsługujących rolnictwo. Często autorytet partii na wsi utożsamiany jest z autorytetem władzy.
Skutecznym sposobem umacniania przewodniej roli POP jest stosowanie przez nie określonych, dostosowanych do warunków w jakich działają form pracy partyjnej z bezpartyjnymi. Otwarty charakter tych zebrań umożliwi bezpartyjnym wyrobienie przekonania, że w partii nie ma spraw o których nie można by dyskutować z całym społeczeństwem.

Szanowni Towarzysze!

Najgłębszym akcentem pracy POP jest nieskuteczna kontrola wykonania uchwał, które decydują o właściwym spełnianiu przewodniej roli partii.
Najgłębszym akcentem pracy POP jest nieskuteczna kontrola wykonania uchwał, które decydują o właściwym spełnianiu przewodniej roli partii.
Uwidoczniły to wyraźnie odbyte zebrania sprawozdawcze przed dzisiejszym plenarnym posiedzeniem.
Mimo posiadania „Poradnika POP”, prowadzenia szkoleń I Sekretarzy i aktywu, stwierdza się, że nawyk rozpoczynania zebrania partyjnego od oceny realizacji wniosków i uchwał poprzedniego zebrania utrwalił się tylko w połowie organizacji. Jak dowodzi praktyka kontrola realizacji uchwał i wniosków wiąże się z realizacją tak zwanej funkcji wewnętrznej POP, to jest oddziaływania organizacji partyjnej na całokształt życia społeczno-politycznego w danym środowisku przez członków partii.
Członkowie partii działają przecież w organizacjach młodzieżowych, samorządowych, związkach zawodowych, organizacjach spółdzielczych, kobiecych i innych. To ich aktywność we wcielaniu uchwał partii na forum tych organizacji decyduje o umacnianiu przewodniej roli POP.
Stwierdzić należy, że większej aktywizacji wymaga między innymi działalność członków partii w organizacjach młodzieżowych. Zobowiązuje ich do tego Uchwała IX Plenum KC PZPR.
Szczególne zadania w tym zakresie działalności dla członków partii należących do organizacji młodzieżowych na wsi i środowisku wiejskim.
Większej inspiracji oczekujemy od podstawowych organizacji partyjnych na rzecz aktywizacji samorządów mieszkańców wsi. Winny one bardziej aktywnie korzystać z uprawnień przypisanych im w aktach normatywnych.

Szanowne Towarzyszki i Towarzysze!

Zapoczątkowany uchwałami IX Nadzwyczajnego Zjazdu PZPR program demokratyzacji naszego życia politycznego i społecznego jest konsekwentnie realizowany.
Dobitnym tego dowodem i przykładem jest tocząca się aktualnie żywa dyskusja nad założeniami projektu Ordynacji Wyborczej do Sejmu PRL.
W miesiącu lutym na terenie naszej instancji odbyły się zebrania POP, na których członkowie PZPR po zaznajomieniu się z projektem wnieśli szereg uwag i wniosków. Wszystkie te uwagi przekazaliśmy do Rady Gminnej PRON jak i do Komitetu Wojewódzkiego PZPR.
Zbliżający się okres kampanii wyborczej do Sejmu będzie dobrą okazją do wzmocnienia aktywności członków PZPR i całego społeczeństwa. Jesteśmy przekonani, iż POP i członkowie PZPR potrafią ten okres wykorzystać do umocnienia rangi i przewodniej roli PZPR w swoim środowisku działania.

Szanowne Towarzyszki i Towarzysze!

Jestem przekonany, iż referat Egzekutywy Komitetu Gminnego PZPR potraktowany jako wprowadzenie do dyskusji, przyczyni się do wypracowania słusznych wniosków i uwag w pracy partyjnej pomocnych i dobrze służących umacnianiu przewodniej roli PZPR na terenie naszej gminnej instancji.

Opatówek, 1985 – 04 – 25

Egzekutywa KG PZPR

Lista obecności członków Plenum Komitetu Gminnego i Komisji Rewizyjnej na posiedzeniu odbytym w dniu 25 kwietnia 1985 r.

  1. Aleksandrzak Leszek

  2. Brodziak Henryk

  3. Chojnacki Wacław

  4. Ciężki Jarosław

  5. Czajkowski Ryszard

  6. Drożdż Czesław

  7. Karski Andrzej

  8. Kowalkiewicz Jan

  9. Macke Bolesław

  10. Męka Józef

  11. Marciniak Maria

  12. Michalak Bolesław

  13. Michalski Andrzej

  14. Pogorzelec Jan

  15. Rajch Jan

  16. Rutowicz Zdzisław

  17. Świerk Jadwiga

  18. Szychta Zygmunt

  19. Tomczak Krystyna

  20. Adamkiewicz Jan

  21. Bieniaszek Władysław

  22. Jakubczak Marian

  23. Kostowski Zbigniew

  24. Michalak Stanisław

  25. Wardęcki Roman

  26. Zimna Genowefa

(Obok widnieją podpisy obecnych).


Lista obecności I Sekretarzy POP na plenarnym posiedzeniu KG PZPR i seminarium dla wykładowców w dniu 25 kwietnia 1985 r.

  1. Lajtlich Jadwiga

  2. Mielcarek Stanisław

  3. Tomczak Krystyna

  4. Tylczyński Jerzy

  5. Głębowicki Stanisław

  6. Konkel Zofia

  7. Szmajdziński Czesław

  8. Sowa Lucjan

  9. Fibinger Jan

  10. Sztandera Wiesława

  11. Gruszka Eugeniusz

  12. Bieniaszek Tadeusz


Wykładowcy szkolenia partyjnego

  1. Rutowicz Zdzisław

  2. Gwis Tadeusz

  3. Kłos Zdzisław

  4. Toba Włodzimierz

  5. Karolewski Zbigniew

  6. Kochman Tadeusz

  7. Skotowski Jan

  8. Karamucka Janina

  9. Michalak Krystyna

  10. Pływaczyk Halina

  11. Skotowska Maria

  12. Bączkiewicz Bronisław

  13. Zadka Marian

(Podpisy obecnych widoczne na marginesie).


Uchwała Komitetu Gminnego PZPR w Opatówku z dnia 25 kwietnia 1985 r.

W wyniku przedstawionego referatu Egzekutywy KG PZPR na temat „O umacnianie przewodniej roli POP w środowisku działania” i dyskusji:

  • zobowiązuje się wszystkie POP, by swą działalnością objęły ludzi wykazujących inicjatywy społeczne i dbały o ich udział w zebraniach otwartych;

  • zobowiązuje się wszystkie POP, by na każdym zebraniu dokonywały oceny realizacji podjętych wniosków i uchwał;

  • zobowiązuje się Egzekutywę KG PZPR do udzielania szerokiego wsparcia ideologicznego mało liczebnym organizacjom partyjnym.

Opatówek, 1985-04-25
Plenum KG PZPR w Opatówku


To zamyka całość dokumentacji z tego posiedzenia: protokół, referat, listy obecności i uchwałę.



Protokół z z plenarnego posiedzenia Komitetu Gminnego PZPR w Opatówku z dnia 20 czerwca 1985 roku

 Kolejny protokół z z plenarnego posiedzenia Komitetu Gminnego PZPR w Opatówku z dnia 20 czerwca 1985 roku. Wcześniejszy tutaj:

Protokół z plenarnego posiedzenia KG PZPR w Opatówku odbytego w dniu 22 lutego 1985 r.


   Protokół z Opatówka z 1985 r. jest typowym dokumentem późnego PRL: pokazuje pozory demokracji wewnątrzpartyjnej, formalne „uchwały” i propagandowe referaty. Zderzenie tej fasady z codziennymi problemami mieszkańców – brakiem mieszkań i opóźnieniami w budowie Ośrodka Zdrowia – ukazuje rozdźwięk między retoryką partii a rzeczywistością.
   Wszystko odbywało się według scenariusza znanego z tysięcy podobnych zebrań w całej Polsce: referat o „realizacji programu wyborczego”, powołanie komisji uchwał i wniosków, dyskusja oraz podsumowanie roku szkolenia ideologicznego. Uchwały przyjmowano jednogłośnie – jak zawsze. Ten schemat ukazuje fasadowość życia politycznego w PRL: partia odgrywała teatr „demokracji”, choć w rzeczywistości wszystkie decyzje były z góry przesądzone.

Transkrypcja: 

PROTOKÓŁ
z plenarnego posiedzenia Komitetu Gminnego PZPR w Opatówku odbytego w dniu 1985-06-20

Obecni na posiedzeniu wg załączonej listy obecności.
Posiedzeniu przewodniczył I Sekretarz KG PZPR w Opatówku tow. Andrzej Michalski.

W posiedzeniu uczestniczyli:

  • Kierownik ROPP w Kaliszu – tow. Ryszard Kaczmarek

  • Sekretarz Urzędu Gminy – tow. Józef Pasik

Porządek obrad posiedzenia

  1. Otwarcie i stwierdzenie prawomocności obrad.

  2. Referat n/t „Stopnia realizacji programu wyborczego”.

  3. Powołanie Komisji Uchwał i Wniosków.

  4. Dyskusja.

  5. Referat podsumowujący rok kształcenia ideologicznego 1984/85.

  6. Dyskusja.

  7. Podjęcie uchwały.

Streszczenie obrad

ad 1. Posiedzenie otworzył I Sekretarz KG PZPR tow. Andrzej Michalski witając przybyłych, stwierdził, że na 19 członków Plenum obecnych na obradach jest 13, czyli obrady są prawomocne. Przedstawił projekt porządku obrad, który został przyjęty jednogłośnie.

ad 2. I Sekretarz tow. Andrzej Michalski wygłosił referat n/t „Stopnia realizacji programu wyborczego” /referat stanowi załącznik do niniejszego protokołu/.

ad 3. Plenum jednogłośnie powołało Komisję Uchwał i Wniosków w składzie:
  1. Maria Marciniak

  2. Zbigniew Karolewski

  3. Tadeusz Kochman

ad 4. Dyskusja

Tow. Chojnacki Wacław zabierając głos w dyskusji zwrócił uwagę na trudną sytuację mieszkaniową w Opatówku. Wystąpił z zapytaniem w jakim terminie zostaną rozdzielone działki budowlane przy ul. Kościuszki, wskazując jednocześnie, że rozdział tych działek spowodowałby rozwój budownictwa indywidualnego.

Tow. Adamkiewicz Jan poruszył problem postępu prac przy budowie Ośrodka Zdrowia. Prosił o wyjaśnienie i zapoznanie członków Plenum z powyższym jak również z rozdziałem mieszkań w nowobudowanym Ośrodku Zdrowia.

Pełniący obowiązki Naczelnika Gminy, Sekretarz Urzędu Gminy tow. Józef Pasik udzielił odpowiedzi na nurtujące, zgłoszone problemy, stwierdzając, że przy maksymalnym wysiłku Ośrodek Zdrowia będzie oddany do użytku w roku bieżącym. Szerzej omówił problemy wynikające z rozdziału mieszkań w budynku Ośrodka Zdrowia wskazując na niezgodności powstałe między władzami gminy a dyrekcją ZOZ /Dyrektorem Pszczołą/. (ZOZ-Zakład Opieki Zdrowotnej)

Towarzysz I Sekretarz reasumując powyższe apelował, aby władze administracyjne /inwestor/ uczyniły wszystko, aby budynek Ośrodka Zdrowia został oddany do użytku w III kwartale br.

ad 5. Referat podsumowujący rok kształcenia ideologicznego 1984/85 wygłosił Sekretarz Propagandy tow. Ryszard Czajkowski /referat stanowi załącznik do niniejszego protokołu/.

Po wygłoszeniu referatu I Sekretarz KG wraz z Kierownikiem ROPP przystąpili do wręczenia wyróżnień wykładowcom szkolenia partyjnego oraz Podstawowym Organizacjom Partyjnym, które osiągnęły wysoki poziom szkolenia.

Dyplomami uznania zostały wyróżnione 2 POP:

  • POP przy Gminnej Spółdzielni „SCH”

  • POP przy Zespole Szkół Rolniczych

Również dyplom uznania otrzymał tow. Bączkiewicz Bronisław z POP Opatówek Terenowa.

Nagrody książkowe otrzymali:

  • tow. Zbigniew Karolewski z POP przy GS „SCH”

  • tow. Zdzisław Kłos z POP przy KSPRA (Kaliska Spółdzielnia Pracy Rękodzieła Artystycznego)

  • tow. Skotowska Maria z POP przy Cieni II

  • tow. Włodzimierz Toba z POP przy JPM.

ad 6. Dyskusja

Podziękowanie w imieniu KW PZPR wykładowcom, lektorom, organizatorom szkolenia złożył Kierownik ROPP tow. Ryszard Kaczmarek. Zabierając głos w dyskusji ustosunkował się do tematyki plenarnego posiedzenia, wskazał na brak w referacie i dyskusji problemu działalności i współpracy z administracją samorządów wiejskich.

Tow. I Sekretarz podziękował za wystąpienie tow. Ryszardowi Kaczmarkowi, następnie zapoznał zebranych z wykładem politycznym do wyborów do Sejmu PRL.

ad 7. Komisja Uchwał i Wniosków przedstawiła projekt uchwały /stanowi załącznik do protokołu/. Uchwała została przyjęta jednogłośnie.

Po wyczerpaniu porządku obrad I Sekretarz KG PZPR ogłosił zakończenie obrad.

Podpisali:
Protokółowała: [podpis nieczytelny]
I Sekretarz KG PZPR Opatówek – Andrzej Michalski


Listę obecności podpisali:

Członkowie Plenum KG PZPR w Opatówku

Leszek Aleksandrzak, Henryk Brodziak, Wacław Chojnacki, Jarosław Cieślak, Ryszard Czajkowski, Czesław Drożdż, Andrzej Karski, Jan Kowalkiewicz, Bolesław Macke, Józef Mańka, Maria Marciniak, Bolesław Michalak, Andrzej Michalski, Jan Pogorzelec, Jan Rajch, Zdzisław Rutowicz, Jadwiga Świerek, Zygmunt Szychta, Krystyna Tomczak.

Gminna Komisja Rewizyjna: Jan Adamkiewicz, Władysław Bieniaszek, Marian Jakóbczak, Zbigniew Kostowski, Stanisław Michalak, Roman Wardęcki, Genowefa Zimna.

I sekretarze POP

Leszek Aleksandrzak, Tadeusz Bieniaszek, Ryszard Czajkowski, Jan Fibingier, Stanisław Gołębiowski, Eugeniusz Gruszka, Andrzej Karski, Zofia Konkel, Zbigniew Kostowski, Jadwiga Lajtlich, Bolesław Macke, Józef Mańka, Stanisław Mielczarek, Bolesław Michalak, Jan Pogorzelec, Czesław Smajdziński, Lucjan Sowa, Wiesława Sztandera, Krystyna Tomczak, Jerzy Tylczyński, Wacław Chojnacki.

Wykładowcy szkolenia partyjnego

Bronisław Bączkiewicz, Ryszard Czajkowski, Czesław Drożdż, Tadeusz Gwizd, Janina Karamucka, Zbigniew Karolewski, Tadeusz Kochman, Zdzisław Kłos, Andrzej Michalski, Bolesław Michalak, Halina Pływaczyk, Jan Skotowski, Maria Skotowska, Zygmunt Szychta, Włodzimierz Toba, Zdzisław Rutowicz, Władysław Warpechowski, Marian Zadka.

Komentarz historyczny:


Protokół z plenarnego posiedzenia Komitetu Gminnego PZPR w Opatówku z 20 czerwca 1985 roku jest cennym świadectwem codziennego funkcjonowania struktur partyjnych w terenie w schyłkowym okresie PRL. Na pozór to zwykły dokument biurokratyczny – spisany suchym, urzędowym językiem, porządkujący wystąpienia i uchwały. W istocie jednak ukazuje mechanizmy władzy, rytuały polityczne i rozdźwięk między propagandą a realnymi problemami mieszkańców.

Fasada demokracji

Obrady otworzył I sekretarz Andrzej Michalski. Zgodnie z rytuałem stwierdzono prawomocność posiedzenia, a następnie przystąpiono do realizacji starannie zaplanowanego porządku obrad. Wszystko odbywało się według scenariusza znanego z tysięcy podobnych zebrań w całej Polsce: referat o „realizacji programu wyborczego”, powołanie komisji uchwał i wniosków, dyskusja oraz podsumowanie roku szkolenia ideologicznego. Uchwały przyjmowano jednogłośnie – jak zawsze. Ten schemat ukazuje fasadowość życia politycznego w PRL: partia odgrywała teatr „demokracji”, choć w rzeczywistości wszystkie decyzje były z góry przesądzone.

Problemy codzienności

Najciekawsze fragmenty protokołu dotyczą dyskusji, w której pojawiają się głosy dotyczące trudnej sytuacji mieszkaniowej w Opatówku. Towarzysz Wacław Chojnacki pytał o terminy podziału działek budowlanych przy ulicy Kościuszki, widząc w tym szansę na rozwój budownictwa indywidualnego. Z kolei Jan Adamkiewicz domagał się wyjaśnień w sprawie opóźnień przy budowie Ośrodka Zdrowia oraz rozdziału mieszkań w jego budynku. Odpowiedzi sekretarza gminy Józefa Pasika były typowe dla ówczesnej administracji: ogólnikowe, pełne obietnic i usprawiedliwień, w których powtarzało się stwierdzenie, że „przy maksymalnym wysiłku” inwestycja zostanie oddana do użytku jeszcze w tym roku.

To zestawienie pokazuje istotę życia w PRL: z jednej strony realne potrzeby mieszkańców – mieszkania, dostęp do opieki zdrowotnej – z drugiej zaś aparat partyjny, który zamiast skutecznych działań serwował uspokajające deklaracje.

Indoktrynacja i nagrody

Znaczną część obrad zajmowało podsumowanie roku kształcenia ideologicznego 1984/85. Sekretarz propagandy Ryszard Czajkowski wygłosił referat, po którym nastąpiło uroczyste wręczenie dyplomów i nagród książkowych dla wyróżniających się aktywistów. Organizacje partyjne przy Gminnej Spółdzielni i Zespole Szkół Rolniczych otrzymały dyplomy uznania, a indywidualni działacze – nagrody książkowe. Był to rytuał mający podtrzymać morale aparatu i wzmocnić wizerunek partii jako „opiekuna” swoich lojalnych członków. W rzeczywistości indoktrynacja coraz bardziej rozmijała się z nastrojami społecznymi, a nagrody tego typu traciły wartość symboliczną.

Propaganda wyborcza

Na zakończenie obrad I sekretarz przedstawił zebranym „wykład polityczny” w związku ze zbliżającymi się wyborami do Sejmu PRL. Była to standardowa praktyka – przypomnienie aktywistom o ich obowiązku propagowania udziału w głosowaniu i kreowania wyborów jako „święta demokracji socjalistycznej”. Tymczasem każdy obywatel wiedział, że wyniki były z góry ustalone, a wybory stanowiły jedynie rytuał legitymizujący władzę.

Rytuał władzy w małej skali

Dokument z Opatówka nie różni się zasadniczo od setek innych protokołów z całej Polski, ale właśnie w tym tkwi jego znaczenie. Pokazuje, jak partia działała na poziomie gminy: jak starannie pilnowano procedur, jak celebrowano szkolenia ideologiczne i jak marginalizowano realne potrzeby mieszkańców. To obraz późnego PRL – systemu, w którym władza trwała dzięki rytuałowi, propagandzie i pozorom, a społeczeństwo coraz wyraźniej odczuwało rosnący dystans między oficjalną narracją a codziennym doświadczeniem.


Źródło: Protokoły posiedzeń plenarnych KG z rejonu kaliskiego (Opatówek, Stawiszyn, Żelazków)
Sygnatura 11/858/0/-/11
Daty1985 - 1985
Archiwum Państwowe w Kaliszu
Zespół Rejonowy Ośrodek Pracy Partyjnej w Kaliszu

PROTOKÓŁ
z plenarnego posiedzenia Komitetu Gminnego PZPR 
w Opatówku odbytego w dniu 1985-06-20
Źródło: Protokoły posiedzeń plenarnych KG
 z rejonu kaliskiego (Opatówek, Stawiszyn, Żelazków)
Sygnatura 11/858/0/-/11;APK.

PROTOKÓŁ
z plenarnego posiedzenia Komitetu Gminnego PZPR 
w Opatówku odbytego w dniu 1985-06-20
Źródło: Protokoły posiedzeń plenarnych KG
 z rejonu kaliskiego (Opatówek, Stawiszyn, Żelazków)
Sygnatura 11/858/0/-/11;APK.

PROTOKÓŁ
z plenarnego posiedzenia Komitetu Gminnego PZPR 
w Opatówku odbytego w dniu 1985-06-20
Źródło: Protokoły posiedzeń plenarnych KG
 z rejonu kaliskiego (Opatówek, Stawiszyn, Żelazków)
Sygnatura 11/858/0/-/11;APK.

autor: Dominika Pawlikowska