Kolejny ciekawy protokół z zebrania koła ZBoWiD w Opatówku.
"W dniu 22 lutego 1976 roku z niewiadomych przyczyn Koło ZBoWiD w Opatówku zostało rozwiązane, a członków przeniesiono do Koła nr 1 w Kaliszu.
Zebranie w dniu 22 lutego 1976 r. miało całkiem inny przebieg od planowanego. Opiekun Koła, pułkownik Borowski, zakomunikował wszystkim członkom decyzję Zarządu Wojewódzkiego ZBoWiD w Kaliszu o likwidacji tutejszego Koła. Było to dla nas niespodziewane i zaskakujące. Tę decyzję wydano bez uzgodnienia z nami i wbrew życzeniu członków.
Wystosowano więc wniosek, poparty przez wszystkich członków i przedstawiony do Prezesa Zarządu Wojewódzkiego ZBoWiD pułkownikowi Pasternakowi.
Przez cały rok Zarząd Wojewódzki ZBoWiD nie dał odpowiedzi. W związku z czym członkowie zwrócili się z prośbą do Zarządu Głównego w Warszawie, udowadniając, że Koło powstało z inicjatywy byłego Zarządu Oddziału Powiatowego w Kaliszu w dniu 14 II 1957 r., zgodnie z § 28 Statutu, w początkowej liczbie 18 członków.
W okresie od 1973 do 1975 roku stan członków wzrastał i w dniu rozwiązania Koła, tj. dnia 22 II 1976 r., stan wszystkich członków wynosił 37 członków rzeczywistych i 6 kandydatów, których wniosek był w toku przygotowania do zatwierdzenia dokumentów.
W prośbie tej przedstawiono rysunek działalności Koła, prosząc o zbadanie całej sprawy i przyjęcie z powrotem w rejestr członków Koła. Na skutek tej prośby i dzięki sprzyjającym stosunkom m.in. członków Wojewódzkiego PZPR w Kaliszu, Gminnego Sekretarza PZPR w Opatówku, Naczelnika Gminy w Opatówku i Zarządu Wojewódzkiego ZBoWiD w Kaliszu, przywrócono ponownie działalność naszego Koła."
 |
| Protokół z zebrania koła ZBoWiD w Opatówku 22.02.1976 |
Zastanowiło mnie, jak można było tak instrumentalnie potraktować członków koła i bez informowania ich, przesuwać jak pionki. Co mogło być powodem? odwołałam się do sytuacji w kraju.
Polska w 1976 roku
Rok 1976 był momentem przełomowym w historii PRL. Polska Rzeczpospolita Ludowa znajdowała się wówczas pod rządami Edwarda Gierka, który kilka lat wcześniej obiecywał „drugą Polskę” – modernizację i wzrost dobrobytu oparte na kredytach zagranicznych. Sytuacja gospodarcza gwałtownie się pogarszała: narastał deficyt handlowy, brakowało podstawowych towarów, a społeczeństwo coraz mocniej odczuwało rosnące zadłużenie państwa.
10 lutego 1976 roku Sejm uchwalił nowelizację Konstytucji PRL, wprowadzającą do ustawy zasadniczej zapisy o „kierowniczej roli Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej” oraz „nierozerwalnym sojuszu z ZSRR”. Wzbudziło to protest środowisk inteligenckich i podpisanie tzw. Listu 59 – pierwszego w tej epoce aktu jawnego sprzeciwu wobec władz. /Ustawa z 10 II 1976 r. o zmianie Konstytucji PRL (nowela wpisująca „kierowniczą rolę PZPR” i „sojusz z ZSRR”); zob. tekst Konstytucji PRL z 1952 r. z późn. zm., nowela z 10 II 1976./
Kolejnym punktem zwrotnym były wydarzenia 25 czerwca 1976 roku, gdy ogłoszono radykalne podwyżki cen żywności. Wywołało to falę strajków i demonstracji, szczególnie w Radomiu, Ursusie i Płocku. Protesty zostały brutalnie stłumione przez ZOMO, aresztowano tysiące osób. Choć władza szybko wycofała się z podwyżek, represje wobec uczestników protestów były dotkliwe. W odpowiedzi powstał Komitet Obrony Robotników (KOR), organizujący pomoc prawną i materialną dla represjonowanych – była to zapowiedź kształtowania się opozycji demokratycznej w Polsce. /„List 59” – treść i okoliczności: KOR. Komitet Obrony Robotników 1976–1981. Wybór dokumentów, red. A. Friszke, Warszawa: Wyd. Krytyki Politycznej, 2014./
 |
| Propagandowa narracja władz PRL. Źródło www.dzieje.pl |
W tym samym czasie następowały konsekwencje reformy administracyjnej z 1975 roku, która zniosła powiaty i powołała aż 49 województw. /Ustawa z 28 V 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa/Władze dążyły do centralizacji i pełnej kontroli nad organizacjami społecznymi, w tym także kombatanckimi. W praktyce oznaczało to likwidowanie lub „przesadzanie” mniejszych kół i stowarzyszeń, często bez konsultacji z członkami. Takie działania miały usprawnić nadzór polityczny, a zarazem eliminować inicjatywy uznane za zbyt niezależne ideowo. /R. Wnuk (red.), PRL i pamięć. Polityka historyczna władz komunistycznych, Lublin–Warszawa 2014/
W tym kontekście należy rozpatrywać decyzję z lutego 1976 roku o rozwiązaniu Koła ZBoWiD w Opatówku i włączeniu jego członków do koła w Kaliszu. Była to typowa dla ówczesnej praktyki próba centralizacji i administracyjnego podporządkowania działalności kombatanckiej.
Po reformie administracyjnej z 1975 roku Kalisz stał się stolicą nowo utworzonego województwa kaliskiego. Wiązało się to z rozbudową struktur partyjnych i administracyjnych: powołano Komitet Wojewódzki PZPR w Kaliszu, a w poszczególnych gminach – jak Opatówek – działały Komitety Gminne PZPR. Struktury te miały nie tylko funkcje administracyjne, ale także kontrolne wobec życia społecznego, kulturalnego i kombatanckiego.
oprac. Dominika Pawlikowska
