Ulica Łódzka w czasie okupacji niemieckiej. Opatówek.

Post o czasach, gdy ulica Łódzka w Opatówku nazywała się Litzmannstrasse. Lata okupacji są słabo opisane i udokumentowane w Opatówku. Dlatego każdą okazję wykorzystuję do rozmów z osobami, które pamiętają jeszcze tamte okrutne, okupacyjne czasy. 

Tym razem moim rozmówcą był pan Jan Pilas (rocznik 1949), właściciel domu przy ulicy Łódzkiej 50. W domu tym mieszkali jego rodzice - Irena i Stanisław. Stanisław pochodził ze Zmyślanki i był pracownikiem kolei, majstrem kolejowym, toromistrzem w Opatówku. Zdjęcie zostało zrobione w 1936 roku, rodzice stoją wraz z dziećmi: Irenką i Edwardem przed uroczym, murowanym domem, jakich w Opatówku nie było wówczas wiele. Dom ten będzie niebawem obchodził stulecie swojego powstania (1924 rok budowy). 

Irena i Stanisław Pilas w 1936 roku, z dziećmi: Irenką i Edwardem.

Łódzka 50. Opatówek.

Szczęście rodziny zakłócił wybuch wojny. W 1940 roku Stanisław Pilas został zabrany na roboty przymusowe do Niemiec, a Irena wraz z trojgiem dzieci wysiedlona z domu, musiała szukać dachu nad głową. Niemców nie interesował los wysiedlanych.

Z czasem wszyscy Polacy, wg. nazistowskiej polityki rasowej podludzie ( niem. Untermenschen ), mieli być wysiedleni ze swoich domów, a ich majątki mieli przejąć Niemcy. Tak zakładał Generalny Plan Wschodni, niem. Generalplan Ost. Niemcy zamierzali pozostawić przy życiu ok. 3-4,8 mln Polaków w charakterze niewolniczej siły roboczej.

W domu na Łódzkiej 50 najpierw zamieszkał niemiecki feldfebel (niem. Feldwebel; w formacjach Waffen SS Oberscharführer) – niemiecki podoficerski stopień wojskowy, odpowiednik polskiego sierżanta, a później przednia część domu została przerobiona na przychodnię położnej/akuszerki. Oczywiście obsługiwała tylko niemieckie ciężarne kobiety. 

Po wojnie na terenie domu i przyległości znajdowano jeszcze poniemieckie opatrunki i buteleczki po lekach. 

Stanisław Pilas powrócił do domu z robót dopiero w 1947, ponieważ alianci ostrzegali, że powracający z zachodu narażają się na sowieckie represje, z wywózką na Sybir włącznie.

Łódzka 50. Opatówek. 

autor: Dominika Pawlikowska

Wilhelm Schönrogge, szef placówki Gestapo w Kaliszu

Organizatorem placówki Gestapo w  Kaliszu z siedzibą przy ulicy Jasnej 1/3 już w końcu sierpnia 1939 i jej pierwszym szefem był Wilhelm Kondritz.

W czerwcu 1941 przybył do Kalisza jej nowy szef - Wilhelm Schönrogge, SS-Untersturmführer, Kriminalobersekretär. 

Wiemy o nim zaskakująco mało, nie ma o nim żadnej informacji w sieci ani na Wikipedii. Nie ma tez nigdzie jego zdjęcia. Postanowiłam zebrać trochę informacji na jego temat z różnych źródeł. 

Wilhelm Schönrogge urodził się 06.07.1897 w Tilsit/Prusy Zachodnie, od 1946  przemianowane na Sowieck na Litwie ). Tilsit=Tylża została zasiedlona przez uchodźców religijnych z Holandii, Austrii, Szwajcarii, ta historia tutaj: Wo liegt Tilsit?)

Jego zastępcą był Heinrich Nolte. 

26.02.1941 Schönrogge został lekko ranny w rękę podczas strzelaniny z polskim podziemiem na Wienerstrasse ( ul. Złota od ul. Chopina w górę), gdzie poszedł wraz z gestapowcami aresztować zadenuncjowanych w wyniku donosu Polaków. W małym, jednoizbowym domku naprzeciw rzeźni miejskiej dwaj Polacy: Strzelczyk i Szczurczak, współwłaściciel zakładu czapniczego przy rynku, mieli dokonywać nasłuchu angielskich wiadomości i drukować je oraz fabrykować kartki na ubrania. Na miejscu udało się im złapać Adama Olszewskiego, który miał przy sobie broń i zaczął strzelać, pojawił się jeszcze jeden członek ruchu oporu, który w tym czasie prawdopodobnie przebywał na strychu. Gestapowiec Schaeffer został ranny w szyję, Schönrogge w rękę. Gestapowcy uciekli, a Polacy, członkowie ruchu oporu, pobiegli w kierunku Majkowa. (Za: Okupacyjne tajemnice Kalisza - Mały domek na "Wienerstrasse" T. Martyn - APK Kalisz)

Po wojnie Wilhelm Schönrogge uciekł z Polski i zamieszkiwał w Lollfuß 68, 24837 Schleswig, Niemcy u niejakiego Kocha. 

13 grudnia 1945 roku sędzia okręgowy śledczy w Kaliszu wydał wobec postanowienie o tymczasowym aresztowaniu, a ministerstwo sprawiedliwości wystąpiło o jego ekstradycję. Wniosek o ekstradycję  został jednak przez angielskie władze wojskowe odrzucony.

I tym sposobem kolejny `nazistowski zbrodniarz uniknął kary.

Zastępca Wilhelma Schönrogge - Heinrich Theodor Nolte  (20.06.1906 Rheine – 30.10.1948) został osądzony przez Sąd w Kaliszu i skazany na śmierć. Brał udział w aresztowaniach członków polskich organizacji podziemnych. Ponadto uczestniczył w masowych egzekucjach w okolicy Kalisza, podczas których zamordowano w bestialski sposób kilkudziesięciu Polaków. W barbarzyński sposób traktował Polaków; podczas przesłuchań w gestapo bił bykowcem, kijem, stosował szereg wyrafinowanych tortur.

Wyrok nie został wykonany, ponieważ zmarł w więzieniu na chorobę płuc.

W siedzibie Gestapo na ulicy Jasnej pracowało od 10 do 15 funkcjonariuszy, którzy mieli na swoich usługach ok. 35 konfidentów na stałym kontrakcie. W sumie doliczono się 96, jednak nie wszyscy byli na stałe i do końca. Zachowała się kartoteka agentury. Wielu agentów gestapo odpowiadało po wojnie przed polskim sądem.

Piszę o nich w poście:

Narodowe Siły Zbrojne w Kaliszu. Szpicle i donosiciele do Gestapo w Kaliszu.

Nazwiska gestapowców:

Referat II K ( sprawy Polaków): Heinrich Nolte, Gerhard Schramm, Klimke, Jurkowski

Referat II F(rejestracja i kartoteka): Fritz Torngründ, Hippe, Ladwahr, Lipke

Referat II E (gospodarka i praca): Wilhelm Kondritz, Erich Börner, Wilhelm Schäfer, Schraumann, Kutsche

Referat II H ( postępowania przeciwko Niemcom): Herbert Hechler, Siegfrid Daum, Peter Asmussen

Referat II B (sprawy Żydów): Erich Börner, Lippke

W trakcie działalności gestapo funkcje ulegały zmianie.

"Gestapo aresztowało w Kaliszu ok. 1350 osób i ok. 400 osób w powiecie. Tylko w okresie od listopada 1939 do lutego 1940 rozstrzelano ok. 150 osób, ok. 160 Żydów zostało zamordowanych, 22 osoby rozstrzelano w Kościelnej Wsi, 22 osoby na Wolicy, 56 osoby w Skarszewie"*. 

Heinrich Nolte z Rheine, Dziennik Zachodni, dn.01.04.1948

Nr. 91

Wilhelm Schönrogge, 44 ofiary Wilhelma Schönrogge, Ziemia Kaliska, 1973

* Armia Krajowa w Kaliszu. Zarys historii wojennej kaliszan 1914-1945, Kalisz 2004, Jurand Piotrowski

Sylwester w garnizonie kaliskim,

własność; Dominika Pawlikowska, zdjęcie pochodzi ze zbiorów Hauptmanna Ottmara Luciusa z Mainz,

służył w Artillerie Ersatz Abtelilung 246 w Kaliszu, w 1941

przeniesiony do Francji

Post powiązany:

Niemieckie nazwy ulic w Kaliszu