Lisków. Związek Strzelecki 1934.

autor:

Dominika Pawlikowska

Związek Strzelecki 

zrzeszał pozaszkolną, przedpoborową młodzież, głównie wiejską i rzemieślniczą. Prowadził działalność w zakresie wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego. Podlegał Ministerstwu Spraw Wojskowych. Należał do Polskich Związków Sportowych. Ściśle związany z obozem J. Piłsudskiego.

W 1939 ZS liczył około 500 tysięcy członków, którzy w czasie kampanii wrześniowej 1939 wykonywali zadania zlecone przez władze wojskowe.

We wrześniu 1939 w Krakowie w oparciu o przedwojenne struktury Strzelca utworzono Organizację Orła Białego. Organizacja prowadziła działalność dywersyjną, wywiad i akcje propagandowe, wymierzone przeciwko okupantom. W czerwcu 1940 podporządkowała się Związkowi Walki Zbrojnej. Członkowie Strzelca znaleźli się na listach proskrypcyjnych, wielu zostało zamordowanych w obozach koncentracyjnych, tak jak Zygmunt Gadzinowski. Był sekretarzem gminy.

Członkami tej organizacji byli też wszyscy bracia Wiewiórkowscy: Jan, Stanisław i Marian - mój dziadek. Po wojnie zakazana i zdelegalizowana. 

Nie uczono mnie o niej w szkole, nie można było wspominać o polskich bohaterach. Uczono mnie całkowicie kłamliwej historii. Ze zdrajców zrobiono bohaterów, a o bohaterach milczano. Mieli zostać zapomniani na zawsze.

Dokument z Archiwum Państwowego nt. Związku Strzeleckiego w Liskowie:

Lisków. Związek Strzelecki 1934. Stanisław Bronś,
Jan Wiewiórkowski, Zygmunt Gadzinowski, Stanisław Łuczak.

Lisków/Schöndorf

Na liście proskrypcyjnej sporządzonej przez Niemców znalazło się 12 liskowian. Zostali aresztowani w ramach akcji nazwanej "Inteligencja" 15 kwietnia 1940 i deportowani do Dachau, a później głównie do obozu koncentracyjnego Mauthausen-Gusen, gdzie zostali w większości zamordowani. Więcej o liście proskrypcyjnej tutaj.

Lista mieszkańców Liskowa zawiera przede wszystkim nazwiska współpracowników ks. Blizińskiego.

1. Górski [na liście: Gurski] Edward, ur. 25.09.1895, urzędnik, księgowy, żonaty, 1 dziecko, aresztowany 15.04.1940, deportowany do KL Dachau, nr w Dachau 6061, przewieziony do KL Mauthausen-Gusen 05.06.1940. Zamordowany 11.02.1941 w Gusen.

2. Mellerowicz Bolesław, ur. 23.07.1894, prawnik, aresztowany 15.04.1940, deportowany do KL Dachau, nr obozowy w Dachau 6252, 05.06.1940 przewieziony do Mauthausen. Na liście proskrypcyjnej napisano o nim: Przed ewakuacją Kalisza uciekł tutaj, przesiaduje u miejscowej ludności, należy założyć, że rozsiewa nieprawdziwe plotki, obecnie bez pracy. Więcej o B. Mellerowiczu tutaj

3. Niewiadomski Ludwik, urzędnik, brak informacji.

4. Pleśnier [ na liście: Pleschnier] Józef, stolarz, brak informacji.

5. Pyrek Marcin, ur.15.10.1906, nauczyciel, podczas oczekiwania jeńców na dworcu został rozpoznany przez byłego ucznia, Niemca i wycofany z transportu jeńców do Dachau, wysiedlony jesienią 1940, powrócił do Liskowa w 1945.

6. Rakowski Antoni, ur. 31.03.1918, zam. Zakrzyn, nauczyciel, aresztowany 15.04.1940, deportowany do KL Dachau, nr w Dachau 6249, przewieziony do KL Mauthausen-Gusen 05.06.1940, zm.9.10.1941 w Gusen.

7. Rutecki [na liście: Rudezki] Marcin, ur. 26.08.1891 w Goszczanowie, mieszkał w Liskowie, rzeźnik/kupiec, żonaty, 5 dzieci, aresztowany 15.04.1940, deportowany do KL Dachau, nr w Dachau 6060, przewieziony do KL Mauthausen-Gusen 05.06.1940. Jego zawód sprawia, że obcuje z dużą ilością ludzi i może szerzyć propagandę. Zamordowany 12.04.1941 w Gusen.

8. Sprusiński Kazimierz, ur. 27.03.1894 w Warszawie, żonaty, 2 dzieci, kierownik Szkoły Hodowlanej, b. kierownik kursów mleczarskich, aresztowany 15.04.1940, deportowany do KL Dachau 26.04.1940, nr w Dachau 6062, przewieziony do KL Mauthausen-Gusen 05.06.1940, na liście proskrypcyjnej napisano: Jeszcze dzisiaj ma wielki wpływ na mieszkańców. Był członkiem polskiej partii narodowej i razem ze zbiegłym duchownym Blizińskim podjudzał ludność przeciwko niemieckości. Zamordowany 26.IX.1940.

9. Szewczyk Antoni, ur. 16.07.1892, żonaty, 8 dzieci, księgowy, kierownik kasy Stefczyka; ma wielki wpływ na Polaków i zalicza się do miejscowej inteligencji, nie może się pogodzić z obecną sytuacją, aresztowany 15.04.1940, deportowany do KL Dachau, nr w Dachau 6059, przewieziony do KL Mauthausen-Gusen  05.06.1940. Zamordowany 6.09.1940.

10. Szewczyk [na liście: Szwezyk] Roman, ur. 10.08.1894, żonaty, 4 dzieci, urzędnik, kierownik spółdzielni; Fanatyczny Polak, który również dzisiaj ma wielki wpływ na mieszkańców, należy do kręgów inteligencji i często wyraża nadzieję, że Polacy znów będą panami w kraju, w Dachau nr 6038, 13.12.1940 deportowany do Auschwitz. Zamordowany 28.03.1941 w Auschwitz.

11. Tomczak Antoni, ur. 9.V.1907, nauczyciel, kierownik szkoły w Koźlątkowie i Zakrzynie; aresztowany 15.04.1940, deportowany do KL Dachau, nr w Dachau 6247; 5.VI.1940 przewieziony do Mauthausen, nr obozowy 4697. Zamordowany w Gusen 3.V.1941.

12. Woźniak Władysław, nauczyciel z Małgowa; brak informacji.

13. Wojciechowski Zygmunt, nauczyciel, wraz z żoną Michaliną wysiedlony do Strzałkowa.

Inteligencja liskowska została aresztowana w tym samym dniu, podczas tej samej akcji, co opatowska, tj. 15.IV.1940 roku. Należy do tego dodać osoby przypisane do listy z nazwiskami z Opatówka, jak na przykład pracujący i mieszkający w Liskowie Zygmunt Gadzinowski, sekretarz tamtejszej gminy.