Rosiński Andrzej (1902 – 1952) ze wsi Dębe. Ofiara akcji "Inteligencja".

 

Zwykły, szary człowiek. Chciał tylko pozostać Polakiem...

Urodził się we wsi Dębe 06.11.1902 w rodzinie Nepomucena i Magdaleny z d. Bielas. Mieszkał w domu nr 37. Pod numerem 38 był dworek właścicieli majątku Dębe.

Był szewcem, poślubił Niemkę Martę z d. Werner, córkę Fryderyka i Marianny d. Tietz/Tyc, mieli 1 dziecko.

Pod numerem 29/1 mieszkał jego brat Jan, rolnik z żoną Elżbietą z d. Smulczyńska.

Miał negatywny stosunek do faszystowskich Niemiec, nie chciał podpisać volkslisty, mimo nacisków ze strony żony w kierunku zgłoszenia przynależności do narodowości niemieckiej.

Ludzie, którzy odmawiali przyjęcia volkslisty narażali się na szykany lub zesłanie do obozu. Mimo gróźb wytrwał w tym postanowieniu. Za to znalazł się na liście proskrypcyjnej i został aresztowany 15.04.1940, deportowany do KL Dachau 26.04.1940, oznaczony numerem 6067. Przeżył 5 lat katuszy,  został wyzwolony w Dachau.

Podczas pobytu w obozie nie otrzymał od żony ani jednego listu, ani paczki (APK, Sprawa Rosiński Andrzej zam. Kalisz c/a Rosińska Marta z d. Werner zam. Strzeblów o rozwód. Zespół: Sąd Okręgowy w Kaliszu. Sygn. 11/1181/0/-/165.).

 Po powrocie do Polski wystąpił o rozwód. Po wojnie mieszkał w Kaliszu. 

Zmarł w 1952 roku, jest pochowany na Cmentarzu Miejskim Parafii pw. św. Mikołaja w Kaliszu.

Niemiecka Lista Narodowościowa (Deutsche Volksliste) jako narzędzie narodowościowej segregacji na terenach wcielonych

Po agresji Niemiec na Polskę i zajęciu zachodnich oraz północnych ziem II Rzeczypospolitej, władze III Rzeszy rozpoczęły proces ich pełnej integracji z systemem niemieckim. Jednym z narzędzi tej polityki germanizacyjnej była Niemiecka Lista Narodowościowa (Deutsche Volksliste, DVL), której wprowadzenie miało na celu określenie przynależności etnicznej ludności i przyznanie (lub odmówienie) jej obywatelstwa III Rzeszy.

Zarządzenie o Niemieckiej Liście Narodowościowej oraz o obywatelstwie niemieckim na terenach wcielonych do Rzeszy zostało ogłoszone 4 marca 1941 roku i obejmowało cztery kategorie wpisu, każda z odmiennymi konsekwencjami prawnymi i społecznymi¹.

Do grupy I wpisywano członków mniejszości niemieckiej, którzy jeszcze przed 1939 rokiem byli aktywni w niemieckich organizacjach politycznych, kulturalnych lub religijnych. Osoby te uzyskiwały obywatelstwo niemieckie z mocą wsteczną, obowiązującą od 26 października 1939 roku, oraz pełnię praw przysługujących obywatelom III Rzeszy, w tym możliwość przystąpienia do NSDAP².

Grupa II obejmowała osoby o niemieckim pochodzeniu, które jednak nie były aktywne w organizacjach mniejszościowych przed wybuchem wojny. Również otrzymywały one obywatelstwo niemieckie i miały prawie identyczne przywileje jak osoby z grupy I, z wyjątkiem zakazu przynależności do partii narodowosocjalistycznej³.

Członkowie obu tych grup otrzymywali specjalne niebieskie dowody osobiste z adnotacją o nadaniu niemieckiego obywatelstwa. Równocześnie podlegali obowiązkowi służby wojskowej w Wehrmachcie lub innych strukturach siłowych III Rzeszy.

Do grupy III kwalifikowano osoby, które wykazywały niemieckie pochodzenie, choć wcześniej uległy częściowej lub powierzchownej polonizacji. W grupie tej znajdowali się również Polacy żyjący w związkach małżeńskich z Niemcami. Osoby te miały obowiązek służby wojskowej, lecz nie mogły zajmować stanowisk dowódczych⁴.

Grupa IV była zarezerwowana dla ludności uznanej za "spolonizowaną", która używała języka polskiego w życiu codziennym, ale mimo to deklarowała (lub została przypisana) do niemieckiego pochodzenia. Osoby te nie podlegały poborowi do Wehrmachtu, mogły jednak zostać skierowane do służby w formacjach pomocniczych, takich jak Organizacja Todta, Niemiecki Front Pracy (Deutsche Arbeitsfront) czy w innych jednostkach cywilnych wspierających wysiłek wojenny⁵.

---

Przypisy:

1. Verordnung über die deutsche Volksliste und die deutsche Staatsangehörigkeit in den eingegliederten Ostgebieten, 4. März 1941, RGBl. I S. 118. 

2. Maria Wardzyńska, Wysiedlenia ludności polskiej z okupowanych ziem polskich włączonych do III Rzeszy w latach 1939–1945, Warszawa: IPN, 2001, s. 75. 

3. Janusz Gumkowski, Polityka ludnościowa i narodowościowa hitlerowskich Niemiec w okupowanej Polsce (1939–1945), Warszawa: PWN, 1961, s. 98. 

4. Ryszard Kaczmarek, Górny Śląsk podczas II wojny światowej (1939–1945), Katowice: Muzeum Śląskie, 2006, s. 135–136. 

5. Tomasz Szarota, Okupowanej Warszawy dzień powszedni, Warszawa: PIW, 1973, s. 212–215. 

GROBONET - wyszukiwarka osób pochowanych - Cmentarz Miejski Parafii pw. św. Mikołaja w Kaliszu

Podpisanie volkslisty wiązało się z uprzywilejowaniem w uzyskiwaniu pracy, mieszkania, dostępie do żywności i innych dóbr. Przez Polaków było uznawane za kolaborację i zdradę. Volksdeutsche czynnie występujący przeciwko Polakom byli zwalczani przez organizacje podziemne.

---