Pomordowani i polegli z Opatówka i gminy Opatówek. Obelisk w Opatówku.

autor: Dominika Pawlikowska

Dopiero w latach 90-tych decyzją władz w wielu wsiach miasteczkach i miastach postawiono pomniki lub obeliski poległym i pomordowanym w czasie II wojny światowej. Komuna dogorywała, cenzura powoli też, można było kreować inne autorytety niż te narzucone przez PZPR. Ale jeszcze nie w Opatówku. Czy to nie dziwne, że w Opatówku nie ma żadnej publikacji przedstawiającej sylwetki pomordowanych w obozach koncentracyjnych? Dlaczego byli tak istotni dla Niemców, a niedostrzegalni dla lokalnej społeczności? Co ukrywała przed nami cenzura? Dlaczego o nich nie mówiono? 

Obelisk postawiono prawie pół wieku po wojnie, gdy było już pewne, że tamte wydarzenia pokryła mgła niepamięci. Pamiętam ten dzień, miałam 15 lat. Przyszedł po babcię Marię Wiewiórkowską (pomnik upamiętnia też jej męża, a mojego dziadka Mariana Wiewiórkowskiego) jakiś szary, smutny pan, babcia skinęła głową, założyła płaszcz i beret i w milczeniu poszła na uroczystość odsłonięcia pomnika. Historia ta została uwieczniona na zdjęciu poniżej.

 

Odsłonięcie obelisku poświęconego pomordowanym i poległym z Opatówka.
W środku Maria Wiewiórkowska.
18.08.1981.

W archiwum odnalazłam tekst przemówienia z poświęcenia obelisku w Opatówku (Archiwum Państwowe w Kaliszu, Zespół T. Martyna, Sygn. 385)

06.06.2020 autor zdj. D. Pawlikowska

18.08.1981

Rodacy!

Obelisk, który dziś został odsłonięty będzie po wsze czasy symbolem męstwa, honoru i sławy naszych rodaków, żołnierzy Wojska Polskiego którzy polegli na polu walki z najeźdźca hitlerowskim w obronie Ojczyzny, wszystkich patriotów Ziemi Opatowskiej, którzy zaginęli w obozach koncentracyjnych w torturach więziennych gestapo i tych, którzy zginęli na obczyźnie i podczas działań wojennych.

Obelisk pobudowany z inicjatywy miejscowego Związku Bojowników o Wolność i Demokracje, będzie pomnikiem pamięci 32 żołnierzy Wojska Polskiego, mieszkańców gminy Opatówek, którzy polegli w walkach zbrojnych w obronie Ojczyzny.

Na polu walki w kampanii wrześniowej zginęli:

1.plut. Bigdowski Józef z Opatówka zginął śmiercią żołnierza w Łęczycy

2.Chojnacki Walenty z Janikowa zginął śmiercią żołnierza pod Sochaczewen

3.Chojnacki Józef z Cieni I zginął śmiercią żołnierza bez wieści

4.Drewicz Józef z Cieni Folwark - zginął śmiercią żołnierza bez wieści

5.Duleba Franciszek z Opatówka zginął śmiercią żołnierza pod Sochaczewem

6.Filipiak Jan z Michałowa III - zginął śmiercią żołnierza w Warszawie

7.Grenda Józef z Tłokini Wielkiej zginął śmiercią żołnierza w Stanisławowie

8.Janik Józef ze Zmyślanki zginął śmiercią żołnierza w Warszawie

9.Janik Franciszek z Michałowa III zginął śmiercią żołnierza w Warszawie

10.Kaleta Józef z Chełmc zginął śmiercią żołnierza pod Wieluniem

11.Kliber Antoni z Cieni III zginął śmiercią żołnierza pod Uniejowem

12.Kurek Józef z Borowa zginął śmiercią żołnierza w obronie Warszawy

13.Lindner Stefan z Opatówka zginął śmiercią żołnierza bez wieści

14.Lindner Stanisław z Opatówka zginął śmiercią żołnierza w obronie Warszawy

15.por.Marszał Józef z Opatówka - zginął śmiercią żołnierza pod Mińskiem Mazowieckim

16.Michałek Stanisław z Sierzchowa - zginął śmiercią żołnierza bez wieści

17.Nurek Józef z Opatówka zginął śmiercią żołnierza pod Kutnem

18.Prus Józef z Cieni I zginął śmiercią żołnierza w obronie Warszawy

19.Perek Walenty z Sierzchowa zginął śmiercią żołnierza w obronie Warszawy

20.Przyłęcki Józef z Rajska zginął śmiercią żołnierza pod Łęczycą

21.Ruffiel Franciszek z Rajska zginął śmiercią żołnierza bez wieści

22.Rybarczyk Józef  z Rajska zginął śmiercią żołnierza bez wieści

23.Sowa Józef z Borowa zginął śmiercią żołnierza w obronie Warszawy

24.por.Witczak Zygmunt z Cieni I zginął śmiercią żołnierza w Biedrusku

25.plut.Wochlik Leon z Szulca zginął śmiercią żołnierza pod Łęczycą

26.kpr.Wochlik Franciszek z Szulca zginął śmiercią żołnierza nad Bzurą

27.Wolf Józef z Tłokini W. zginął śmiercią żołnierza nad Bzurą

28.Wochlik Franciszek z Tłokini Nowej zginął śmiercią żołnierza w obronie Warszawy

29.Wochlik Ignacy z Tłokini Wielkiej zginął śmiercią żołnierza w obronie Warszawy

30.Wolf Władysław z Tłokini Wielkiej zginął śmiercią żołnierza w Morawinie

31.Witczak Józef z Tłokini Kościelnej zginął śmiercią żołnierza bez wieści

32.Zimny Józef z Cieni I zginął śmiercią żołnierza w Pleszewie

33.Suchecki Antoni z Sierzchowa zginął śmiercią żołnierza bez wieści

Wzniesiony Obelisk będzie miejscem pamięci o 41 więźniach obozów koncentracyjnych, którzy zamordowani zostali w Oświęcimiu, Dachau, Mauthausen, Gusen, Gross-Rosen i innych.

W obozach tych zamordowani zostali nasi rodacy: 

1.Adamczewski Stanisław* - zamordowany w Gusen 

2.Antczak Stefan z Szulca - zamordowany w Auschwitz

3.Banaszkiewicz Kazimierz z Opatówka - zamordowany w Gusen

4.Brodziak Władysław z Opatówka - zamordowany w Auschwitz

5.Balcerczyk Jan z Szulca - zamordowany w Auschwitz

6.Baran Stanisław z Tłokini Wielkiej - zamordowany w Gross-Rosen

7.Dziubiński Zenon z Opatówka - zamordowany w Auschwitz

8.Gadzinowski Zygmunt z Opatówka - zamordowany w Mauthausen - Gusen

9.Kaszuba Kazimierz z Opatówka - zamordowany w Dachau

10.Ks.dr Kazimierowicz Henryk z Tłokini Kościelnej - zamordowany w Dachau

11.Ks.Kozbiał Michał z Chełmc - zamordowany w Dachau

12.Kordas Jan z Opatówka - zamordowany w Gross-Rosen

13.Kuś Stanisław z Opatówka - zamordowany w Hamburg - Neuengamme

14.Kliber Stefan z Szulca - zamordowany w Oświęcimiu

15.Leśniewicz Kazimierz z Opatówka  - zamordowany w Mauthausen - Gusen

16.Mazurowski Józef z Opatówka  - zamordowany w Dachau

17.Mostowski Józef z Opatówka - zamordowany w Oranienburgu

18.Machelak Stefan z Sierzchowa - zamordowany w Auschwitz

19.Machelak Józef z Sierzchowa - zamordowany w Auschwitz

20.Nowicki Józef z Opatówka - zamordowany w Auschwitz

21.Nowicki Stefan z Opatówka - zamordowany w Dachau

22.Nieszporek Józef z Opatówka - zamordowany w Ambergu

23.Olkiewicz Piotr z Opatówka - zamordowany w Dachau

24.Piotrowski Konstanty z Opatówka - zamordowany w Auschwitz

25.Ks.Jan Wieczorek z Opatówka - zamordowany w Auschwitz

26.Piotrowska Kazimiera z Opatówka - zamordowana w Auschwitz

27.Piotrowska Janina z Opatówka - zamordowana w Auschwitz

28.Pogorzelec Leon z Borowa - zamordowany w Buchenwaldzie

29.Pawelec Franciszek z Sierzchowa - zamordowany w Głogowie

30.Spiż Zygmunt z Szulca - zamordowany w Auschwitz

31.Sztandera Leokadia z Cieni III - zamordowana w Auschwitz

32.dr Siwiński Kazimierz z Opatówka - zamordowany w Zgierzu

33. Ks. dr Szadkowski Józef z Rajska - zamordowany w Dachau

34.Szymczak Józef z Opatówka - zamordowany w Magdeburgu

35.Rychter Henryk z Tłokini Wielkiej - zamordowany w Gross Rosen

36.Tyblewski Romuald z Rajska* - zamordowany w Gusen

37.Wiewiórkowski Marian z Opatówka - zamordowany w Gusen

38.Wilczyński Józef z Tłokini Wielkiej - zamordowany w Auschwitz

39.Wszędobył Stefan z Rajska - zamordowany w Dachau

40.Zimny Stanisław z Cieni III - zamordowany w Oranienburgu

41.Żarnecki Stanisław z Tłokini M. - zamordowany w Gross Rosen

Cześć Ich Pamięci !

*Stanisław Adamczewski z Opatówka, ur. 26.04.1902, członek P.O.W. prawdopodobnie od 1916; brał udział w rozbrajaniu Niemców w listopadzie 1918 przeszedł jako ochotnik całą kampanię wojny polsko-bolszewickiej; odznaczony Medalem Niepodległości – za pracę w dziele odzyskania niepodległości – legitymacja nr 2947-15/5329

*Tyblewski Romuald z Rajska

kierownik Publicznej Szkoły Powszechnej w Rajsku pow. kaliski, woj. poznańskie, działacz społeczny w środowisku wiejskim, członek zarządu PSS "Społem" i Kasy Stefczyka. Aresztowany przez gestapo w kwietniu 1940 r. i osadzony w więzieniu w Kaliszu. W miesiąc później został wspólnie z grupą współwięźniów wywieziony do obozu koncentracyjnego w Dachau (nr oboz. 8232), od 21 VI 1940 r. w Mauthausen-Gusen (nr oboz. 5799), gdzie pracował ponad siły w kamieniołomach. Zginął 9 kwietnia 1941 r. (za: www.straty.pl)